Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp nâng cao khả năng giao tiếp tiếng Anh cho học sinh Trung học cơ sở

Nội dung tài liệu: Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp nâng cao khả năng giao tiếp tiếng Anh cho học sinh Trung học cơ sở

1. I. TÊN SÁNG KIẾN MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO KHẢ NĂNG GIAO TIẾP TIẾNG ANH CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ. II. LĨNH VỰC ÁP DỤNG : Giảng dạy môn Tiếng Anh cấp THCS. III. CHỦ ĐẦU TƯ : Các tác giả sáng kiến. IV. THỜI GIAN : Sáng kiến được áp dụng lần đầu vào tháng 8 / 2017 – 2018. V. MÔ TẢ BẢN CHẤT 1. Nội dung sáng kiến Không thể phủ nhận một thực tế rằng, Học tiếng Anh rất quan trọng vì tiếng Anh là công cụ hữu ích giúp người Việt tiếp xúc với văn hóa thế giới. Giỏi tiếng Anh cũng giúp người học dễ có việc làm hơn và cơ hội trong cuộc sống cũng nhiều hơn, đặc biệt trong thời giao thương toàn cầu như ngày nay. Theo báo cáo của EF (Education First – Thụy Sĩ) vào năm 2018 thì mức độ thành thạo tiếng Anh của người Việt được xếp hạng ở vị trí 41 trong số 88 quốc gia, thuộc mức độ thông thạo trung bình (EF EPI 2018). Với mục tiêu đổi mới toàn diện việc dạy và học ngoại ngữ trong các trường của Việt Nam với đích đến là giúp người học có đủ năng lực ngoại ngữ sử dụng độc lập, tự tin giao tiếp, học tập, làm việc trong môi trường hội nhập, đa ngôn ngữ, đa văn hóa, Chương trình tiếng Anh phổ thông hệ 10 năm là sản phẩm của đề án ngoại ngữ quốc gia để học sinh có thể đạt được mục tiêu trên. Theo đó, bắt đầu từ lớp 3 môn ngoại ngữ bắt buộc ở các cấp học phổ thông, xác định năng lực giao tiếp là mục tiêu của quá trình dạy học. Năng lực giao tiếp mới là mục đích cuối cùng của việc học Tiếng Anh chứ không phải học với tâm lý để vượt qua các bài thi nặng về kiến thức ngữ pháp hay ôn luyện và kiếm tra những từ vựng mà thế giới đã không dùng từ rất lâu. Đây là một chương trình cấp tiến, cần được thực hiện một cách toàn diện và triệt để, đồng thời thực hiện theo chỉ đạo của Bộ GD& ĐT về việc giảng dạy theo phương pháp cải tiến đổi mới, chúng tôi đã mạnh dạn áp dụng một số giải pháp nhằm nâng cao kĩ năng giao tiếp cho học sinh THCS 1.1. Giải pháp cũ thường làm Học sinh được học với một chủ đề liên tục trong 7 tiết / một bài học và được
2. tiếp xúc với các tình huống giao tiếp có xuất hiện trong đoạn hội thoại. Hoạt động nói được xây dựng thông qua tình huống theo mỗi chủ điểm bài học, kĩ năng nói được dạy tích hợp với kĩ năng đọc, hay nói một cách khác, sau khi các em được làm quen với nội dung của đoạn văn bản tiếng Anh thì các em sẽ tái tạo ngôn ngữ bằng bài nói của mình về chủ đề xuyên suốt bài học đó, nội dung bài nói dựa trên các câu hỏi gợi mở, các mẫu câu (useful expression) sẽ được cung cấp để học sinh vận dụng vào bài nói của mình. (Tiếng Anh 8-Unit 8: English speaking countries) Ưu điểm: Nội dung bài dạy có tính hệ thống, tính logic cao. Cách thức tiến hành bài dạy khá đơn giản, học sinh dễ áp dụng theo mẫu có sẵn, nhiệm vụ học tập của mỗi học sinh đa số đều như nhau. Hình thức luyện tập theo mẫu nên tất cả học sinh đều có thể thực hiện được nhiệm vụ. Nhiệm vụ học tập của tiết học nào sẽ được giải quyết dứt điểm ngay trong tiết học đó, hết tiết học là xong nhiệm vụ. Những hạn chế: Thứ nhất, cách dạy và cách học rập khuôn, máy móc trong giờ thực hành nói Tiếng Anh làm cho nhiều học sinh cảm thấy tẻ nhạt. Ngoài ra, thực hành theo mẫu có sẵn gây hạn chế về ý tưởng, thông tin cũng như từ vựng, không phát huy được tính sáng tạo và không gây hứng thú trong học tập học tập, học sinh chỉ học vẹt, nói theo những mẫu câu cho sẵn nên các em không thể áp dụng linh hoạt vào các tình huống giao tiếp cụ thể khác nhau trong đời sống hàng ngày.
3. Thứ hai, học sinh không nhiều có cơ hội thực hành Tiếng Anh, do số lượng học sinh trong lớp đông (khoảng 40 - 45 em/ lớp) với thời lượng 45 phút dành cho một tiết Skills 1 (Bao gồm 2 kỹ năng Reading and Speaking). Thứ ba, thiếu môi trường tiếng để giao tiếp với người bản ngữ do nhiều yếu tố khách quan, học sinh chỉ tiếp cận phát triển Tiếng Anh qua bảng, phấn, đĩa CD, qua video, do đó học sinh chưa phát huy được đông cơ học tập nên còn phụ thuộc nhiều vào giáo viên, được thày cô hướng dẫn đến đâu thì càng em chỉ dùng đến đó mà không tự tìm kiếm thông tin hay chủ động trong giao tiếp tiếng Anh 1.2. Giải pháp mới cải tiến Giải pháp 1: Đổi mới việc tổ chức tiết học tiếng Anh theo hướng học tập qua dự án. Học tập theo dự án đang là xu thế dạy và học của toàn cầu bởi tính hiệu quả tuyệt vời của nó. Người học sẽ được trải nghiệm thực tiễn những kiến thức được học trong sách vở đồng thời cũng được chú trọng phát triển tính tích cực và chủ động, điều này khiến cho học tập trở nên thú vị hơn so với cách học truyền thống là nghe giáo viên giảng giải và ghi chép, tiếp nhận kiến thức một chiều. Tuy nhiên, chúng tôi nhận thấy khi thực hiện dự án nhiều giáo viên vẫn còn lúng túng với việc thực hiện, cụ thể như : không có đủ thời gian để thực hiện dự án, thày chủ động hơn trò (giáo viên thường là người đưa ra quyết định về chủ đề của dự án và thường ấn định ngay chủ đề trong sách giáo khoa ), học sinh còn lười hoạt đông, lười suy nghĩ và chưa vượt qua được sức ỳ cá nhân. Xuất phát từ mong muốn để học sinh nâng cao khả năng giao tiếp Tiếng Anh đồng thời tạo ra môi trường để phát triển đa trí thông minh và giúp học sinh tự kiến tạo kiến thức cho bản thân , chúng tôi đã đổi mới việc xây dựng kế hoạch bài dạy theo hướng học tập dự án. Điều đầu tiên cần phải khẳng định rằng, dạy học theo hướng học tập thông qua dự án không thể thay thế hoàn toàn phương pháp thuyết trình và luyện tập với những kiến thức trừu tượng, nó chỉ là công cụ để bổ sung cho phương pháp dạy học theo hướng đổi mới. Ở chương trình tiếng Anh THCS, sau mỗi chủ đề đều có tiết Project nhưng với hạn chế về mặt thời gian, chúng tôi đã thống nhất trong nhóm
4. chuyên môn tiếng Anh để chọn ra 2 chủ đề/ khối lớp /năm học để làm dự án. Chúng tôi thực hiện việc hướng dẫn các em học tập thông qua dự án thông qua các bước sau đây Bước 1. Chọn đề tài, chia nhóm, xác định thời gian dự kiến - Phân chia lớp học thành các nhóm dựa trên nguyên tắc các nhóm được phân chia đồng đều về các mặt như khả năng sử dụng máy tính, khả năng thuyết trình, khả năng tổ chức và tính sáng tạo trong họa động, mỗi nhóm sẽ bầu ra một bạn làm nhóm trưởng. Nhóm trưởng sẽ là người đại diện để báo cáo tiến độ của dự án theo đúng với kế hoạch đề ra. Việc này được chúng tôi tiến hành từ đầu năm học. - Tìm trong chương trình học tập các nội dung cơ bản có liên quan hoặc có thể ứng dụng vào thực tế. Phát hiện những gì tương ứng đang xảy ra trong cuộc sống và chú trọng vào những vấn đề lớn, mang tính thời sự mà xã hội và thế giới đang quan tâm. - Chúng tôi hướng dẫn học sinh đề xuất, xác định tên đề tài mà nhóm có thể muốn theo đuổi để thực hiện. Chúng tôi chỉ giữ vai trò làm người giám sát và tham vấn cho học sinh. Chúng tôi đặt ra những câu hỏi phản biện để giúp các em xác định được đề tài sao cho phù hợp, tuyệt đối đề cao tinh thần tự do sáng tạo ở học sinh vì chỉ khi các em làm việc theo mong muốn và dựa vào những mỗi quan tâm thực sự của các em, có khả năng sử dụng các thế mạnh của bản thân thì các em sẽ đạt được mục tiêu ở mức độ cao nhất. Bước 2. Xây dựng đề cương dự án Dựa vào chuẩn kiến thức kỹ năng của bài học, chúng tôi hướng dẫn học sinh xác định mục tiêu học tập cụ thể, nhiệm vụ cần làm, cách tiến hành, xác định những công việc cần làm, thời gian dự kiến cho mỗi giai đoạn, các vật liệu cần có, ... Bước 3. Thực hiện dự án Các thành viên thực hiện công việc theo sự phân công và giám sát của nhóm trưởng. Trong quá trình thực hiện, chúng tôi tổ chức cho HS các buổi thảo luận để các nhóm cùng trao đổi, góp ý lẫn nhau. Ở bước này, các em học sinh phải làm việc rất chủ động và tuân theo nhiệm vụ đã được phân công từ trước, khi các em cộng tác làm việc với nhau có thể sẽ xảy ra mâu thuẫn, nhưng chúng tôi xác định
5. rằng mâu thuẫn có thể là mở rộng của sự sáng tạo, khi các em giải quyết mâu thuẫn dựa trên tôn trọng ý kiến của nhau nghĩa là các em có được cơ hội để phát triển năng lực của mình. GV chỉ có nhiệm vụ đôn đốc, hướng dẫn, kiểm tra và giải đáp những thắc mắc theo yêu cầu của HS chứ không trực tiếp tham gia thực hiện. CÁC NHÓM SÔI NỔI THẢO LUẬN VỀ DỰ ÁN ĐANG ĐƯỢC THỰC HIỆN Bước 4. Học sinh công bố sản phẩm dự án Sản phẩm cuối cùng của dự án có thể dưới dạng bài thuyết trình Powerpoint ( tôi có xây dựng một số slide mẫu để học sinh có thể tham khảo hoặc vận dụng môt cách sáng tạo để bước đầu tiếp cận các em không gặp khó khăn ví dụ như học sinh khối lớp 6) , một vở kịch, tấm poster để tuyên truyền hoặc cũng có thể là một sản phẩm vật chất cụ thể. Sản phẩm của dự án sẽ được một học sinh/ nhóm học sinh trình bày trong lớp học hoặc liên kết với các lớp học khác để nâng cao khả năng nghe nói tiếng Anh POSTER TUYÊN TRUYỀN HÃY BẢO VỆ MÀU XANH TRÁI ĐẤT Bước 5. Giáo viên và học sinh cùng đánh giá kết quả và rút ra kinh nghiệm đạt được
6. Chúng tôi quan niệm rằng bước đánh giá kết quả là một bước rất quan trọng và nên được kiểm tra, tự kiểm tra trong suốt quá trình làm dự án để có thể kịp thời động viên, khích lệ và điều chỉnh được quá trình học tập của học sinh. Chúng tôi cũng khuyến khích các e gửi đến giáo viên các bản đánh giá, những bài học kinh nghiệm chân thực được rút ra qua thư tay hoặc thư điện tử. Chính điều này cũng khuyến khích các em mạnh dạn hơn trong việc bày tỏ suy nghĩ của mình cũng như trau dồi kĩ năng soạn thảo văn bản bằng tiếng Anh. Chúng tôi thường cho học sinh hoàn thành bản đánh giá theo nhóm và cá nhân tự đánh giá theo mẫu có các tiêu chí cụ thể. Sau khi các nhóm tự đánh giá, chúng tôi tiến hành cho các nhóm đánh giá chéo lẫn nhau và khâu cuối cùng của việc kiểm tra đánh giá được quyết định bởi giáo viên Minh họa ở phụ lục 1 – Dạy học qua dự án (Trang 22) Giải pháp 2. Tạo môi trường tiếng nhằm khuyến khích học sinh thực hành giao tiếp tiếng Anh hiệu quả hơn Tính mới, tính sáng tạo của giải pháp: Thông qua các hoạt động giáo dục giáo viên tổ chức cho học sinh làm việc theo nhóm để hoàn thành yêu cầu của bài học theo dự án, hoặc các bài tập về báo cáo hoạt động trải nghiệm, sau đó các nhóm tự trình bày và thuyết trình sản phẩm của nhóm mình. Tất cả các em học sinh đều được tham gia vào các hoạt động như nhau, thực hiện các nhiệm vụ khác nhau, có cơ hội phát triển năng khiếu cá nhân, kĩ năng làm việc nhóm và thuyết trình. Từ đó các em có thể áp dụng kiến thức của mình vào các tình huống giao tiếp thực tiễn giúp các em sẽ mạnh dạn, tự tin hơn trong giao tiếp. 2.1. Tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo 2.1.1. Tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo gắn liến với các chủ đề trong sách giáo khoa. Thực hiện học tập dưới dạng hoạt động trải nghiệm sáng tạo được dùng với mục đích chuyển hóa kiến thức, kĩ năng, thái độ thành năng lực. Đây được coi là chìa khóa thực hiện việc học đi đôi với hành, học qua làm, học giải quyết các vấn đề thực tiễn trong cuộc sống ngay trong lớp, trong trường. Chúng tôi đã lựa chọn tổ chức hoạt động trải nghiệm phù hợp với học sinh
7. của nhà trường, địa phương và dễ thực hiện. Để thay thế cho hoạt động học truyền thống như: Đọc, chép, phân tích lí thuyết, ghi nhớ máy móc...chúng tôi thay thế bằng hoạt động trải nghiệm trong môn học mà không cần đưa học sinh ra khỏi trường. Đây là một hình thức tổ chức dạy học giúp học sinh biết liên hệ, vận dụng kiến thức môn học vào giải quyết các vấn đề thực tế. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo với chủ đề “ Các dân tộc Việt Nam ” 2.1.2. Tổ chức các hoạt động trải nghiệm thông qua các hoạt động gắn liền với văn hóa của các nước nói Tiếng Anh. * Mục đích: Chúng ta đều biết rằng học ngoại ngữ là tiếp xúc với một nền văn hóa khác về cách sống, giao tiếp, hành vi, phong tục tập quán ,.. của nền văn hóa đó. Điều này vô cùng quan trọng đối với các em học sinh. Các hoạt động trải nghiệm cụ thể có thể xoay quanh các vấn đề văn hóa, xã hội, của các nước nói tiếng Anh như các dịp lễ : Mừng giáng sinh ( Merry Christmas); Mừng năm mới ( Happy new year); Lễ tạ ơn ( Thanks giving); Lễ hội hóa trang (Halloween); . Trong năm học 2017 – 2018, chúng tôi đã tổ chức thành công lễ hội Happy Halloween và để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp với các em học sinh toàn trường Qua đó các em được học tập, vui chơi, rèn luyện kĩ năng sáng tạo, thể hiện tài năng, cá tính của bản thân. Tạo sân chơi bổ ích, lành mạnh cho học sinh toàn trường, giúp các em phát triển các kỹ năng mềm như thuyết trình, biểu diễn, phát huy tính năng động, sáng
8. tạo, tăng cường các hoạt động ngoại khóa, tập thể. Nâng cao khả năng Tiếng Anh nhất là kỹ năng nghe, nói và thuyết trình. Tạo điều kiện cho học sinh có cơ hội tìm hiểu về nhiều nền văn hóa khác nhau của các quốc gia trên thế giới. CÁC PHẦN THI TRONG LỄ HỘI HAPPY HALLOWEEN Thời gian Công việc Nội dung Ảnh minh họa Văn nghệ 16h-16h15 (02 tiết mục) 16h15 - Tuyên bố lý do, giới thiệu Khai mạc 16h20 đại biểu. Chào hỏi - Thuyết trình về tên đội 16h20 - Giới thiệu bằng nhiều hình thức khác 16h35 đội chơi nhau - Ban giám khảo tham gia chấm - MC dẫn chương trình Phần thi hóa (Cập nhật tình hình các 16h35 - trang và trình đội, hỏi han trong quá 16h40 diễn thời trình thi, tạo kịch tính) trang - Các đội thi bắt đầu hóa trang khuôn mặt, làm tóc cho nhân vật Trình diễn - Trình diễn cá nhân, từng 16h40 - phần thi Hóa đội thuyết trình lý tưởng 17h10 trang. - Trình diễn tất cả các đội 17h20 - - Các đội thể hiện tài năng Tài năng 17h45 của mình Các đội thể hiện phần thi 18h00 - Hùng biện hùng biện tiếng Ạnh 18h30
9. 2.1.3. Tổ chức các hoạt động trải nghiệm gắn liền với di sản. Về không gian học tập: Với hoạt động trải nghiệm sáng tạo ngoài nhà trường, học sinh không còn học trong lớp học mà học trong thực tế cuộc sống, không thụ động tiếp thu tri thức mà tự tìm hiểu lý thuyết cũng như thực tế đời sống. Không gian học tập được mở rộng thực sự rất có ý nghĩa với học sinh, giúp các em được cảm nhận, đắm mình trong không gian văn hóa của quê hương mình. Với sự phát triển của du lịch thì những di sản luôn là địa chỉ đến tham quan của du khách trong và ngoài nước vì vậy đây là cơ hội thực hành giao tiếp Tiếng Anh hiệu quả cho học sinh, giúp các em dùng kiến thức Tiếng Anh của mình quảng bá hình ảnh, văn hóa và du lịch Việt Nam (đặc biệt là những di sản của Ninh Bình) với bạn bè quốc tế. Thông qua các hoạt động trải nghiệm gắn liền với di sản giúp học sinh tự tin khi giao tiếp, đặc biệt là những tình huống giao tiếp cụ thể không nằm trong khuôn khổ những bài hội thoại, những chủ đề gò bó của cuốn sách giáo khoa. TỰ TIN GIỚI THIỆU VỚI KHÁCH DU LỊCH VỀ TRÀNG AN 2.2. Tổ chức thi tài năng Tiếng Anh cho học sinh. Thi tài năng Tiếng Anh (OTE) cho học sinh đã trở thành một hoạt động thường niên của nhà trường nhằm giúp nhà trường chọn được học sinh thi nói giỏi Tiếng Anh cấp thành phố và cấp tỉnh, cũng là một kênh giúp giáo viên dạy đội tuyển chọn và bồi dưỡng những HS ưu tú thi HSG cấp thành phố, HSG cấp tỉnh, thi tài năng tiếng Anh ( OTE ) cấp tỉnh, thi IOE và TOEFL Junior và hơn tất cả là
10. tạo cho HS sân chơi bổ ích, tạo môi trường học tập và giao lưu Tiếng Anh giúp các em tự tin giao tiếp và thể hiện tài năng của mình. Hình thức tổ chức: Hình thức thi có nhiều điểm tương đồng với vòng thi tài năng tiếng Anh cấp tỉnh, chính vì vậy, học sinh được làm quen với các dạng bài, với không khí cuộc thi nên làm giảm bớt được phần nào sự bỡ ngỡ, lo lắng của các em khi đi vào vòng thi cấp tỉnh. Học sinh tham gia vòng sơ loại bằng cách hoàn thành bài kiểm tra nhanh và trả lời phỏng vấn của ban giám khảo. Vòng thi cấp trường sẽ gồm 2 phần thi chính : phần thi nghe hiểu (khoảng 30 phút) và phần thi hùng biện (5 phút chuẩn bị, 5 phút thuyết trình và 3 phút giao lưu với giám khảo). KHÁN GIẢ CHĂM CHÚ THEO DÕI PHẦN THI HÙNG BIỆN CẤP TRƯỜNG 2.3.Tổ chức câu lạc bộ Tiếng Anh Luyện nghe nói đọc tiếng Anh hàng ngày ở bất cứ nơi nào cũng có thể là cách tạo ra môi trường tiếng Anh cho bản thân, từ việc xem phim (Phim bằng tiếng Anh hoặc phim bằng tiếng Việt có phụ đề tiếng Anh), nghe nhạc, tham gia câu lạc bộ nói tiếng Anh, thành lập nhóm học và thảo luận. Càng tiếp cận nhiều với tiếng Anh học sinh càng nói tiếng Anh tiến bộ hơn, từ đó câu lạc bộ tiếng Anh có tên “THS English Club” của nhà trường đã được thành lập với mục đích : Một là, xây dựng môi trường tiếng nhằm giúp học sinh luyện tập thực hành những kỹ năng ngôn ngữ một cách tự nhiên và hào hứng. Tạo một sân chơi lành mạnh, sôi nổi, và bổ ích, nâng cao khả năng sử dụng Tiếng Anh trong thực tiễn.
11. Hai là, tạo cơ hội trải nghiệm sáng tạo, nâng cao sự hứng thú cho học sinh trong việc học Tiếng Anh, khuyến khích khả năng tự học, tổ chức, tự tìm tòi sáng tạo cho học sinh. Ba là, tạo nơi giao lưu, học hỏi, trao đổi kinh nghiệm học Tiếng Anh cho những học sinh yêu thích, muốn rèn luyện các kỹ năng giao tiếp, kỹ năng thuyết trình, kỹ năng hoạt động nhóm. 2.4.Tổ chức hoạt động “5 phút học tiếng Anh mỗi ngày” Chúng tôi tin rằng những thay đổi dù rất nhỏ cũng sẽ góp phần tạo nên thành công lớn. Việc phát triển năng lực sử dụng tiếng Anh cho học sinh nói chung và phát triển kĩ năng nói ở học sinh nói riêng đòi hỏi phải có môi trường sử dụng ngôn ngữ đó thường xuyên, hay nói cách khác là phương pháp “mưa dầm thầm lâu”. Đây là một phương pháp tiết kiệm thời gian nhưng mang lại hiệu quả lớn và nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình từ phía học sinh. Chúng tôi đã áp dụng phương pháp này trong năm học 2018-2019 bằng cách tổ chức lồng ghép ở các buổi chào cờ đầu tuần, các buổi hoạt động ngoài giờ lên lớp, tiết sinh hoạt lớp, trong 15 phút truy bài đầu giờ. Để tránh cảm giác nhàm chán cho học sinh, chúng tôi đã linh hoạt tổ chức hoạt động “ 5 phút học tiếng Anh mỗi ngày ” dưới nhiều hình thức phong phú, sinh động như xây dựng góc thư viện sách tiếng Anh ở mỗi lớp học, hoạt động đọc rất đa dạng học sinh có thể đọc sách trong giờ ra chơi hoặc có thể khách mời là học sinh khối trên sẽ đọc cho học sinh khối dưới nghe, ngoài sách giấy ra chúng tôi còn tổ chức cho học sinh nghe truyện kể audio từ các nguồn uy tín để các em có thêm cơ hội tiếp xúc với tiếng Anh giọng chuẩn của người bản ngữ. Chúng tôi còn tổ chức ngày thứ 6 đọc sách bằng đèn pin (Flash light Friday), học sinh tỏ ra rất hứng thú và hăng say đọc với tâm thế thoải mái và vui vẻ. Trong thời gian 5 phút, các em sẽ cùng nhau đọc sách để hoàn thành được yêu cầu nào đó của giáo viên, ví dụ các em đọc sách và sau đó tìm rồi gạch chân những từ giáo viên viết trên bảng. Với cách đọc như thế, các em tỏ ra rất thích thú và tập trung cao hơn.