Báo cáo Sáng kiến Một số biện pháp xây dựng lớp học hạnh phúc cho học sinh Tiểu học

Nội dung tài liệu: Báo cáo Sáng kiến Một số biện pháp xây dựng lớp học hạnh phúc cho học sinh Tiểu học

1. 2 I. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Tất cả mọi người trên thế giới đều khao khát có được hạnh phúc. Hạnh phúc là mưu cầu của mỗi cá nhân, là cái đích vươn đến, là mục tiêu phấn đấu trong cuộc đời của mỗi con người. Xem xét yếu tố hạnh phúc trên phương diện giáo dục cho thấy, những trường học ưu tiên sự khỏe mạnh của học sinh sẽ có kết quả học tập tốt hơn, học tập hiệu quả hơn và họ đạt thành tựu lớn hơn trong cuộc sống. Đối với người học, những trải nghiệm và kinh nghiệm học đường sẽ có ảnh hưởng nhất trong quá trình định hình cuộc sống sau này. Vì vậy, trường học có thể thúc đẩy hạnh phúc, được gọi là trường học hạnh phúc, chính là chìa khóa để đảm bảo học sinh được khỏe mạnh, hạnh phúc, có thành tích tốt hơn cũng như sự thành công trong công việc và cuộc sống tương lai. Với học sinh Tiểu học, để có được hạnh phúc, trước hết là được sống trong một gia đình hạnh phúc, được sự yêu thương của bố mẹ và người thân. Bên cạnh đó, các em cần được trưởng thành trong một ngôi trường hạnh phúc – nơi các em được học tập, được vui chơi, chia sẻ, được thấu hiểu, yêu thương và tôn trọng. Nhưng thực tế thì sao? Hàng loạt những chuyện không vui đã và đang xảy ra trong môi trường học đường: tỉ lệ stress học đường tăng nhanh chóng, bạo lực học đường ở mức báo động, mối quan hệ thầy trò ngày càng căng thẳng, phụ huynh đòi hỏi ở giáo viên quá cao . tất cả những điều đó được phản ánh thường xuyên qua các kênh truyền thông, là một điều nhức nhối của xã hội nói chung và nền giáo dục nói riêng. Câu hỏi lớn lúc này là: Làm thế nào để mỗi ngày học sinh đến trường là một ngày vui, giáo viên đến trường là một niềm hạnh phúc, quan hệ thầy trò là động lực để học sinh vươn tới tri thức? Theo tôi, xây dựng trường học hạnh phúc là việc làm cấp thiết cần được các nhà giáo dục quan tâm lúc này. Muốn vậy, ta cần bắt đầu xây dựng hạnh phúc từ chính lớp học của mình. Hiện tại có rất ít tài liệu bàn sâu và đưa ra giải pháp cho vấn đề này, đồng nghiệp, nhà trường chưa có nhiều kinh nghiệm để giải quyết và khắc phục. Chính
2. 3 vì vậy, tôi chọn đề tài “Một số giải pháp xây dựng trường học hạnh phúc cho học sinh Tiểu học” để tìm ra câu trả lời thiết thực nhất cho mình, cho đồng nghiệp và cho các em học sinh. 2. Mục đích nghiên cứu Tôi nghiên cứu đề tài này nhằm mục đích: - Giúp cho học sinh được hạnh phúc mỗi khi đến lớp, trong mỗi tiết học. học sinh hứng thú, tích cực học tập. - Bản thân tôi có điều kiện tự nhìn nhận, đánh giá lại phương pháp giáo dục của mình, khắc phục hạn chế, phát huy ưu điểm, nâng cao chất lượng công tác chủ nhiệm ở những năm học tiếp theo. -Thông qua đề tài, tôi có cơ hội để trao đổi về phương pháp chủ nhiệm cùng với đồng nghiệp. Trên cơ sở đó, tôi có thể mở rộng và vận dụng tùy từng hoàn cảnh cụ thể của nhà trường, của từng lớp chủ nhiệm để đạt kết quả tốt hơn trong việc giáo dục học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và uy tín của nhà trường. - Đề xuất một số số giải pháp xây dựng trường học hạnh phúc cho học sinh Tiểu học. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Tìm hiểu cơ sở lí luận của việc xây dựng số số giải pháp xây dựng trường học hạnh phúc cho học sinh Tiểu học Tìm hiểu thực tiễn giáo dục về việc xây dựng trường học hạnh phúc cho học sinh Tiểu học hiện nay. Đề xuất một số giải pháp xây dựng trường học hạnh phúc cho học sinh Tiểu học. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng: Học sinh lớp 4A4 - Thời điểm: Năm học 2022 – 2023
3. 4 Phạm vi nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu một số giải pháp xây dựng trường học hạnh phúc cho học sinh Tiểu học được thực nghiệm tại lớp 4 nơi tôi đang công tác. 5. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu lí luận. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn. Phương pháp tổng hợp. Phương pháp thực nghiệm. II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 1. Cơ sở lí luận 1.1. Khái niệm về hạnh phúc - “Hạnh phúc là cảm xúc vui sướng, hài lòng của con người trong cuộc sống khi được đáp ứng, thoả mãn các nhu cầu vật chất và tinh thần” Hạnh phúc cá nhân gắn liền với hạnh phúc xã hội, không có hạnh phúc riêng lẻ. - Hạnh phúc của học sinh tiểu học rất đơn giản và có thể thực hiện được như: + Luôn cố gắng đạt được kết quả cao trong học tập để bố mẹ và thầy cô vui lòng. + Luôn được sự động viên, khen ngợi của mọi người về thành tích học tập và cách ứng xử của mình. + Được sống và học tập trong môi trường gia đình, môi trường giáo dục có đầy đủ điều kiện về vật chất và tinh thần. + Được chia sẻ và có cơ hội thể hiện mình. 1.2. Lớp học hạnh phúc Với tôi, hiểu một cách đơn giản, lớp học hạnh phúc là nơi khiến cả cô và trò đều có cảm giác "muốn đến". Khi đến sẽ có hứng thú, niềm vui, sự mong chờ và cả những rung cảm. Lớp học hạnh phúc là nơi có thể cảm nhận được sự an toàn, sự nâng đỡ hay sự thú vị khi có nhiều điều nằm trong nhu cầu được thoả
4. 5 mãn. Lớp học hạnh phúc là khởi đầu cho việc xây dựng một trường học hạnh phúc. Đó là nơi mang lại môi trường phát triển toàn diện, kích thích hứng thú học tập – vui chơi của trẻ, tạo dựng niềm tin và sự hài lòng cho phụ huynh. Đồng thời xây dựng được đội ngũ giáo viên nhiệt huyết, yêu nghề, yêu trẻ cũng như tối ưu hóa công tác quản lý nhà trường. Học sinh đến trường như thế nào là hạnh phúc, có thể quy thành một mệnh đề: Mỗi ngày đến trường là một ngày vui. Bên cạnh đó, người học cảm thấy có niềm tin, có rung động, có động lực khi đến lớp và dễ nhớ nhung nếu không đến lớp . Khi xã hội ngày càng phát triển, nhu cầu xã hội ngày càng cao, việc xây dựng lớp học hạnh phúc ngày càng trở nên quan trọng. Khi xây dựng được những lớp học hạnh phúc, trường học hạnh phúc thì lúc đó giáo viên và học sinh đều cảm thấy thoải mái, vui vẻ, hứng thú trong dạy - học. Lớp học hạnh phúc, trường học hạnh phúc phải trên cơ sở cô và trò hiểu nhau, tôn trọng lẫn nhau. Từ đó, tạo điều kiện để học sinh được phát triển bản thân mình và hạnh phúc khi là chính mình. Đây là việc làm không vì thành tích, mà coi đó là việc làm để nhà trường, giáo viên và học sinh thực sự thay đổi. Mặt khác, đó là việc làm mang tính chất khoa học chứ không phải vì một chủ trương nào đó để áp đặt. Khi mọi người cùng tìm được niềm vui, niềm hạnh phúc thì họ sẽ thấy được chân lý và tự điều chỉnh với nhau. Kết quả khảo sát của tôi trên 40 học sinh lớp tôi chủ nhiệm, 6 điều học sinh mong muốn ở giáo viên để việc học được hạnh phúc hơn đã cho kết quả thật bất ngờ. Kết quả thống kê như sau: Mong muốn của học sinh Kết quả 1 Mong cô giáo cười nhiều hơn. 92,8% 2 Mong được học tập xen lẫn vui chơi. 85% 3 Mong cô nhẹ nhàng hơn khi học sinh làm sai. 84% 4 Mong được khen thưởng nhiều hơn trách móc 79% 5 Mong cô không phê bình trước mặt bạn bè. 71% 6 Mong được khám phá thực tế 65% 1.3. Tiêu chí xây dựng lớp học hạnh phúc
5. 6 Đánh giá về những bất cập, hạn chế của lĩnh vực giáo dục những năm qua, Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIII của Đảng nêu rõ: "Đổi mới tư duy và hoạt động giáo dục và đào tạo chưa đáp ứng tốt yêu cầu đặt ra Chưa chú trọng đúng mức đến phát triển phẩm chất và kỹ năng người học. Giáo dục làm người, đạo đức lối sống có lúc, có nơi bị xem nhẹ Còn không ít tiêu cực trong giáo dục và đào tạo".Vì thế xây dựng mô hình trường học hạnh phúc là một trong những việc làm hàng đầu cần được quan tâm và thực hiện trong các nhà trường hiện nay. Quan điểm chỉ đạo về xây dựng trường học hạnh phúc: xây dựng “Trường học hạnh phúc” là một trong những hoạt động trọng tâm của ngành Giáo dục từ năm học 2018 - 2019 và những năm tiếp theo, nhằm giúp cho đội ngũ giáo viên ngày càng vững mạnh mọi mặt và sẵn sàng tích cực đồng hành với lộ trình đổi mới giáo dục của nước nhà. Lớp học hạnh phúc là mỗi học sinh trong lớp học đều cảm nhận được sự ấm áp, yêu thương từ thầy cô, bạn bè. Đến lớp các em đón nhận nhiều niềm vui và nếu có nỗi buồn, khó khăn thì luôn được san sẻ. Hạnh phúc với người học đôi khi rất giản dị, đó có thể là một lời hỏi thăm, nhắn nhủ, động viên; một lời phê, nhận xét chính xác, chân tình; một giờ giảng hay, hấp dẫn; một phong cách giản dị, trong sáng, mực thước với trí tuệ uyên bác của thầy cô đều để lại những ấn tượng, hình ảnh đẹp sẽ theo người học suốt cuộc đời. Hạnh phúc còn là khi nỗ lực, cố gắng của người học được đền đáp, ghi nhận qua những điểm số chính xác, bằng những phần thưởng nho nhỏ động viên; là sự chân thành, hồn nhiên, trong sáng của tình bạn Những hành động đẹp, lời nói đẹp, cảnh quan đẹp của thầy cô, bè bạn, mái trường đều góp phần dệt nên xúc cảm hạnh phúc, hân hoan rong trái tim, suy nghĩ tuổi học trò. Khi các em học sinh cảm thấy được hạnh phúc, được quan tâm, yêu thương;thấy trường học thực sự là nơi hữu ích, sẽ tạo cho các em sự phấn chấn, mê say trong học tập, nghiên cứu khoa học để trở thành người hữu ích cho xã hội. Vì thế,có thể nói trường học hạnh phúc, lớp học hạnh phúc là nền tảng, bệ đỡ tinh thần đểnhững ý tưởng, mục tiêu giáo dục, đào tạo được thực thi một cách hiệu quả, ý nghĩa nhất. Để xây dựng một lớp học hạnh phúc cần đảm bảo 3 tiêu chí sau:
6. 7 Tiêu chí 1: Về môi trường lớp học và phát triển cá nhân - Học sinh tham gia đầy đủ các hoạt động giao lưu văn nghệ, TDTT, trò chơi dân gian trong lớp, trong trường; được học tập và tham gia các hoạt động giáo dục kĩ năng sống để tăng cường sức khoẻ thể chất và tinh thần của học sinh. - Phòng học được sắp xếp, bài trí gọn gàng, đạt chuẩn theo quy định, đảm bảo an toàn, phòng chống tai nạn thương tích. - Phối hợp với phụ huynh phát huy mọi nguồn lực để tạo dựng khung cảnh sư phạm lớp học thêm sáng - thoáng - xanh - sạch - đẹp, thân thiện và cởi mở. - Giáo viên chủ thường xuyên sử dụng các biện pháp quản lý, giáo dục kỉ luật tích cực. Phát huy hiệu quả vai trò của công tác tư vấn học đường tại lớp. - Thực hiện tốt vệ sinh an toàn thực phẩm trong ăn uống hàng ngày tại trường. - Tạo cơ hội để mỗi học sinh, mỗi thầy cô giáo đều được phát triển tối đa tiềm năng của bản thân, không ai bị bỏ lại, không ai bị lãng quên, tất cả đều thay đổi để phù hợp và tiến bộ hơn so với chính mình. Tiêu chí 2: Về dạy và học - Trong mọi hoạt động giáo dục, hoạt động dạy và học, thầy cô giáo là tấm gương cho học sinh noi theo. - Thầy cô thực hiện việc phân công nhiệm vụ cho học sinh một cách công bằng, hợp lý, phù hợp với điều kiện và khả năng của bản thân. - Mọi hoạt động liên quan đến kế hoạch của lớp đều được bàn bạc, cởi mở, lắng nghe, thấu hiểu và đối thoại tích cực. - Phương pháp và hình thức tổ chức dạy học của các thầy cô chú trọng tạo hứng thú, phù hợp, thấu hiểu và chấp nhận sự khác biệt về tâm lí, thể chất, hoàn cảnh của từng em. - Thầy cô tạo nhiều cơ hội cho các con được phản hồi, sáng tạo và gắn kết, được chủ động thể hiện quan điểm, ý tưởng, thói quen làm việc nhóm và hợp tác.
7. 8 - Thầy cô không gây áp lực cho học sinh trong việc quản lý lớp và giảng dạy kiến thức. Học tập với tinh thần “học – vui; vui – học” Tiêu chí 3: Về các mối quan hệ trong lớp - Học sinh và giáo viên biết chia sẻ, động viên, hỗ trợ lẫn nhau trong các nhiệm vụ được giao của lớp. - Học sinh kính trọng, lễ phép với thầy cô, đoàn kết với bạn bè, không có sự phân biệt, đối xử kì thị. - Thầy cô lắng nghe tích cực, phản hồi mang tính xây dựng trong xử lý tình huống với cha mẹ học sinh và học sinh. Và để xây dựng lớp học, trường học hạnh phúc, đúng như nguyên Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phùng Xuân Nhạ từng nhấn mạnh, có ba tiêu chí để xây dựng nên một trường học hạnh phúc, đó là: yêu thương, an toàn và tôn trọng; đồng thời xác định hoạt động nâng cao năng lực ứng xử sư phạm, đạo đức nhà giáo – người lao động là yếu tố quyết định để xây dựng nên một trường học hạnh phúc. Đây được xem là một hoạt động trọng tâm của ngành Giáo dục từ năm học 2018 – 2019 đến những năm tiếp theo, nhằm giúp cho đội ngũ giáo viên ngày càng vững mạnh về mọi mặt và sẵn sàng tích cực đồng hành với lộ trình đổi mới giáo dục của nước nhà. 2. Cơ sở thực tiễn 2.1. Về giáo viên: Đầu năm, tôi có thực hiện một cuộc khảo sát toàn bộ giáo viên trong trường với câu hỏi “ Thầy cô có hạnh phúc khi đến trường không?” Kết quả đa số các thầy cô rất ít hạnh phúc khi đến trường, nguyên nhân chủ yếu là do giáo viên bị áp lực từ nhiều phía: - Khối lượng kiến thức, nội dung chương trình. - Kết quả thi, thành tích trong giáo dục. - Áp lực từ phía phụ huynh, từ phía xã hội.
8. 9 - Áp lực từ chính bản thân mỗi giáo viên: Giáo viên luôn mong muốn học sinh phải hoàn thành tốt những điều mà mình đã đưa ra và khi học sinh không đạt được những kì vọng ấy, chúng ta trở nên chán nản, mệt mỏi, nhiệt huyết với nghề giảm sút, thậm chí có giáo viên còn có ý định bỏ nghề. Và thế là, với giáo viên và học sinh, mỗi ngày đến trường không còn là một ngày vui, lớp học không còn là lớp học theo đúng nghĩa của giáo dục. 2.2. Về học sinh: Tính đến nay, tôi công tác trong ngành Giáo dục được hơn 10 năm. Tôi thấy học sinh nơi tôi công tác nhìn chung cơ bản ngoan, tuy nhiên ý thức học tập của một bộ phận học sinh chưa cao, phụ huynh do mưu sinh nên chưa thật quan tâm đến việc học của con. Tôi đã tiến hành khảo sát tâm lý của lớp học sinh lớp 4 tôi đã dạy gần đây nhất, đó là lứa học sinh niên khoá 2022 – 2023 vào tháng 09/2022 với câu hỏi “ Con có hạnh phúc khi đến trường không?”. Tôi nhận được kết quả trên 40 học sinh như sau: Mức độ Số học sinh % 1 Chưa bao giờ hạnh phúc 4 10 2 Hiếm khi hạnh phúc 5 13 3 Thỉnh thoảng hạnh phúc 19 47 4 Thường xuyên hạnh phúc 12 30 Từ kết quả trên, ta nhận thấy vẫn có học sinh chưa bao giờ hạnh phúc và hiếm khi hạnh phúc khi đến trường, tỉ lệ học sinh thỉnh thoảng hạnh phúc cao hơn nhiều so với tỉ lệ học sinh thường xuyên hạnh phúc. Nguyên nhân chủ quan: - Ý thức học tập chưa cao, hiếu động, nghịch ngợm. - Thiếu tự tin, ngại giao tiếp, không biết thể hiện bản thân. Nguyên nhân khách quan:
9. 10 - Do áp lực học hành và sự kì vọng của thầy cô, cha mẹ. - Do do không được chia sẻ, không được quan tâm từ bạn bè và thầy cô, gia đình. - Do tiết học của thầy cô không gây được hứng thú. 3. Các giải pháp chủ yếu 3.1. Nắm bắt chính xác và cụ thể từng đối tượng học sinh của lớp chủ nhiệm Bản thân tôi ra trường đã hơn 10 năm, thực hiện công tác chủ nhiệm nhiều năm, khi đứng trước nhiều đối tượng học trò với nhận thức, tính cách, hoàn cảnh sống khác nhau, tôi luôn tìm ra những biện pháp khác nhau để hoàn thành tốt nhiệm vụ. Trong đó, tôi luôn tâm niệm và đề cao biện pháp đầu tiên có ý nghĩa quyết định, đó là: giáo viên chủ nhiệm hãy biến mình là người mẹ thứ 2 của tập thể lớp. Thật vậy, giáo viên chủ nhiệm chính là linh hồn của tập thể lớp, vừa là nhà quản lí, vừa là nhà giáo dục trong một tập thể thu nhỏ. Giáo viên chủ nhiệm được coi là “người mẹ” của một lớp, là người gần gũi học sinh nhất, hiểu rõ tâm tư tình cảm của học sinh, luôn trực tiếp uốn nắn kịp thời những hành vi sai trái của học sinh và giúp đỡ học sinh. Giáo viên chủ nhiệm cũng là người kịp thời phát hiện và phát huy những năng lực nổi bật và phẩm chất học sinh. Để xây dựng lớp học hạnh phúc, trước hết tôi phải để các em coi mình như “người mẹ thứ hai”. Muốn vậy. giáo viên chủ nhiệm phải gần gũi và yêu thương các em. Đồng thời tôi cũng là chỗ dựa vững chắc để học sinh trao đổi tâm sự cùng những niềm vui, tháo gỡ những vướng mắc trong học tập và cuộc sống. Vì vậy, khi được Ban Giám hiệu phân công lớp chủ nhiệm, trước hết tôi đã tìm hiểu hoàn cảnh, đặc điểm tâm sinh lí, ưu điểm và hạn chế của học sinh thông qua các biện pháp sau: + Nghiên cứu học sinh: năng khiếu, sở thích, đặc điểm cá biệt + Gặp giáo viên chủ nhiệm cũ để trao đổi, nắm bắt thông tin từng học sinh + Nắm bắt thông tin qua phiếu điều tra cơ bản sau:
10. 11 3.2. Tiết học hạnh phúc. Để tổ chức tốt một tiết học cho cả lớp đòi hỏi giáo viên phải thường xuyên nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và khả năng sử dụng ứng dụng công nghệ thông tin vào bài dạy, có phương pháp dạy học hiệu quả, tạo hứng thú, lôi cuốn người đọc. Một lớp học hạnh phúc được xây dựng chủ yếu dựa trên các mối quan hệ tích cực. Bởi vậy, trong mỗi giờ học, tôi đã mạnh dạn thực hiện những việc làm sau: Bắt đầu vào tiết học, tôi cho học sinh khởi động bằng một số việc làm đơn giản như vài động tác thể dục, một bài hát để kích thích những cảm xúc tích cực trong học sinh, từ đó các con thu nhận kiến thức dễ dàng hơn. Với tôi, mỗi giờ lên lớp là một sự đổi mới. Việc đổi mới phương pháp dạy học luôn được chú trọng, trong mỗi tiết học, học sinh được phát huy tối đa vai trò chủ động, sáng tạo trong việc hình thành và tiếp nhận kiến thức mới cũng như vận dụng vào thực tiễn. Mọi đối tượng học sinh đều được quan tâm và được ghi nhận kết quả làm việc trong mỗi giờ học. Trò chơi là một phần không thể thiếu trong mỗi tiết học, đặc biệt với lứa tuổi trẻ tiểu học. Vì vậy, không một tiết học nào của tôi là không có trò chơi. Trò chơi
11. 12 khởi động, trò chơi củng cố hay trò chơi giữa giờ đều giúp các em cảm thấy thoải mái, từ đó phấn khích, sẵn sàng tham gia vào các hoạt động tiếp theo. Thông qua trò chơi, tôi nhận ra rằng học sinh sẽ hứng thú hơn trong việc tìm hiểu kiến thức, các em được thảo luận, hợp tác, dần dần tìm được tiếng nói chung. Giáo viên lúc này sẽ là người quan sát, tư vấn, kiểm định kết quả và hoàn thiện câu trả lời. Các em hào hứng trong các tiết học 3.3. Giáo viên thay đổi bản thân, kiểm soát cảm xúc Tôi rất tâm đắc một câu nói của thiền sư Thích Nhất Hạnh, một câu nói bao hàm tất cả những giá trị và vị ngọt hướng gửi đến những ai làm về giáo dục “Thầy cô hạnh phúc sẽ thay đổi cả thế giới”. Vì vậy, người giáo viên phải hạnh phúc và biết kiểm soát cảm xúc của mình mới có thể làm cho học sinh của mình hạnh phúc được. Thật ra, ai cũng có thể nhận ra và tạo ra hạnh phúc của riêng mình. Đó là hãy quan tâm đến việc làm cho mình khỏe, duy trì cảm xúc tích cực để từ đó làm việc tốt, sống tốt. Việc duy trì, kiểm soát cảm xúc tích cực rất hữu hiệu. Đó là việc