Báo cáo Sáng kiến Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc đúng, đọc tốt cho học sinh Lớp 3 ở trường Tiểu học Thọ Tiến

Nội dung tài liệu: Báo cáo Sáng kiến Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc đúng, đọc tốt cho học sinh Lớp 3 ở trường Tiểu học Thọ Tiến

1. 1.4. Phương pháp nghiên c￿u Phương pháp nghiên c￿u xây d￿ng cơ s￿ lí thuy￿t. Phương pháp điều tra khảo sát thực tế. Phương pháp thống kê, xử lí số liệu. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm. 2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm Sang lớp 3 yêu cầu về phân môn Tập đọc của học sinh cao hơn hẳn so với lớp 2. Từ chỗ chỉ cần đọc đúng và trôi chảy một đoạn văn, đoạn đối thoại hoặc một bài văn ngắn, bước đầu biết đọc thầm và hiểu được ý chính của đoạn ở lớp 2, đến lớp 3 các em cần đọc đúng, rõ ràng, rành mạch các đoạn đối thoại, các văn bản nghệ thuật, hành chính, báo chí,... với tốc độ từ 70 đến 80 tiếng/ phút. Đọc thầm có tốc độ nhanh hơn ở lớp 2, bên cạnh đó học sinh lớp 3 còn cần phải nắm được ý chính của của đoạn văn, biết đặt đầu đề cho đoạn văn, biết nhận xét về một số hình ảnh, nhân vật hoặc chi tiết trong bài đọc. Nói rộng ra, dạy Tập đọc ở lớp 3 nói riêng và bậc Tiểu học nói chung là nhằm hình thành và phát triển ở học sinh các kỹ năng sử dụng Tiếng Việt ngày càng cao hơn để các em học tập và giao tiếp trong các môi trường hoạt động của lứa tuổi [1,5]. 2.2.Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm a. Đối với giáo viên Giáo viên chuẩn bị bài lên lớp đôi khi chưa thật sự chu đáo (như công tác chuẩn bị đồ dùng dạy học còn hạn chế...) Giáo viên sống ở vùng nông thôn chịu ảnh hưởng nhiều tiếng địa phương nên việc phát âm vẫn chưa được chuẩn. Khi học sinh đọc, giáo viên chưa kịp thời sửa sai cho học sinh, chưa động viên kịp thời cho các em. b. Đối với học sinh Học sinh phần đa là con gia đình nông thôn, gia đình hoàn cảnh khó khăn bố mẹ đi làm ăn xa, ở với ông bà như em: Vũ Văn Thắng, Lại Thị Thu Hường, Dương Văn Vũ..., Một số em phát âm không chuẩn vì quá ngọng: Lê Đình Việt, Lê Thị Huyền Trang, Đỗ Ngọc Thắng.... Qua thực tế giảng dạy ở lớp vào đầu năm học, tôi nhận thấy trong lớp có nhiều học sinh đọc còn chậm, đọc còn sai, sót từ, đa số các em ngắt nghỉ hơi chưa đúng ở các dấu câu và giữa cụm từ, số học sinh có khả năng nắm được nội dung đoạn (bài) sau khi đọc còn ít. Khả năng đọc lưu loát bài văn, bài thơ còn vài em. Trong lớp có nhiều học sinh chưa tự giác học dẫn đến chất lượng học sinh khá thấp. Mặt khác trong môi trường giao tiếp tại gia đình các em hầu như ngôn ngữ nói chỉ dừng lại ở mức độ giao tiếp sơ đẳng hàng ngày trong mối quan hệ với người thân. Gia đình các em chưa quan tâm chỉ phó mặc cho giáo viên, nhiều em đến lớp còn thiếu sách vở, đồ dùng học tập... Trong mục 2.1 tham khảo SGV TV 3 tập 1, Chuẩn kiến thức kĩ năng lớp 3 3
2. - Khảo sát chất lượng đọc của các em kết quả như sau: Tổng Đọc diễn Đọc sai Đọc sai Đọc ngọng Đọc đúng cảm vần, dấu phụ âm số HS SL TL SL TL SL TL SL TL SL TL 28 11 39,3% 3 10,7% 5 17,8% 5 17,8% 4 14,4% 2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề 2.3.1. Biện pháp rèn cho học sinh đọc đúng các tiếng, từ... dễ nhầm lẫn - Đối với các tiếng có phụ âm đầu dễ lẫn như: x/s, r/d, ch/tr, Trong các bài dạy có âm dễ lần hoặc dễ đọc sai, giáo viên cần mô tả tỉ mỉ cách phát âm nhiều hơn. Cần so sánh để thấy sự khác nhau về cấu tạo, cách phát âm các âm đó, giáo viên phải phát âm chuẩn xác đồng thời nói rõ cách phát âm như thế nào để học sinh nắm bắt được, phân biệt được các âm sau đó yêu cầu học sinh phát âm lại, thi tìm tiếng có âm đó để học sinh nhớ kĩ. Mục đích là để học sinh nắm chắc cách phát âm cũng như phân biệt cấu tạo của âm dễ lẫn đó. Giáo viên cần phát âm nhiều lần cụ thể hai tiếng có âm đó để học sinh nhận rõ sự khác nhau như thế nào giữa cách phát âm của hai âm, từ đó học sinh có thể tự phát âm một cách chính xác. Cụ thể Phân biệt tr/ch, x/s, r/d... Giáo viên hướng dẫn học sinh: Khi phát âm tiếng có âm tr thì lưỡi phải cong lên, đầu lưỡi chạm vào hàm trên, miệng há to. Học sinh tự phát hiện cách phát âm các âm này (cong lưỡi...), sau đó các em tự tập phát âm cho bạn quan sát. Học sinh phát âm đồng thanh, cá nhân, lớp nghe và phát hiện các lỗi sai khi bạn đọc, sửa sai cho bạn cũng chính là giúp các em luyện đọc đồng thời giáo viên theo dõi, sửa chữa phát âm cho học sinh. Cần luyện nhiều cho những học sinh đọc còn hạn chế. Ví dụ 1: Phân biệt tr/ch, x/s, r/d Từ: “trống trường” học sinh thường đọc là “chống chường”, trước hết giáo viên phát âm thật chính xác, yêu cầu học sinh nhìn miệng và nghe giáo viên phát âm, sau đó phân tích cụ thể, tỉ mỉ từng tiếng, cách phát âm “tr”, để học sinh nắm được cấu tạo đồng thời giải thích cho học sinh hiểu thêm về ý nghĩa của từ, tìm các từ có âm “tr”, các từ có âm “ch” để các em phân biệt được cách phát âm “tr” từ đó các em đọc sẽ đúng hơn. Sau đó tôi tổ chức cho các em thi tìm tiếng, từ có chứa âm tr/ch, s/x, r/d như: tranh/chanh, se/xe, xanh/sanh, ru/du... rồi cho các em so sánh và đọc lại. Từ đó khi đọc từ có tiếng chứa âm đầu tr/ch, s/x, r/d các em đọc sẽ không bị sai nữa [3]. Ví dụ 1 tham khảo sách TV 3 tập 1. 4
3. - Luyện đọc các tiếng có vần dễ lẫn Các tiếng có vần kết thúc là “i - y ; t - p, m - ng”... ; không những dễ lẫn mà các em còn đọc ngọng. Cho nên khi luyện đọc giáo viên phải cho học sinh phân tích cấu tạo tiếng rồi so sánh sự giống, khác nhau giữa các tiếng, kết hợp đọc nhiều lần để học sinh nhớ lâu. Đồng thời, giáo viên có thể sử dụng tranh minh hoạ để học sinh quan sát, phân biệt. Ví dụ 2: Học sinh đọc tiếng “xoa” đọc thành “sao”, tiếng “khỏe” đọc thành “khẻo”, tiếng “máy bay” đọc thành “máy bai”, .... Thực tế khi tôi dạy đến những bài này rất vất vả, học sinh ban đầu đa số phát âm sai nhưng tôi không ngại khó đã kiên nhẫn luyện cho các em: Trước hết tôi đọc mẫu chính xác, cho học sinh luyện đọc nhiều lần đồng thời cho phân tích thật kĩ sau đó tìm các tiếng có các vần trên luyện đọc, cho học sinh đọc thầm và so sánh, phân biệt để học sinh thấy được sự khác nhau giữa các vần. Từ đó các em sẽ đọc tốt hơn. Kết quả cho thấy đa số các em đã đọc đúng. Không chỉ luyện đọc đúng tiếng, từ trong các bài học mà trong các tiết tăng cường Tiếng Việt tôi cũng luôn đưa ra những bài tập phân biệt phụ âm đầu và vần để giúp các em phát âm tốt hơn [ 3]. - Luyện đọc các tiếng, từ học sinh hay đọc nhầm lẫn Điều chỉnh mục tiêu luyện đọc các từ khó cần luyện đọc trong một số bài tập đọc cho phù hợp với trình độ học sinh, phù hợp với vùng, miền của lớp mình đang dạy, (không nhất thiết phải theo đúng yêu cầu của từng bài). Ví dụ 3: Do đặc điểm của địa phương nên khi học sinh đọc từ “búp sen” đọc thành “bứp sen”, đọc từ “giúp đỡ” thành “giứp đỡ”, khoẻ - khẻo, mưa - mư, mai - may Để tránh đọc nhầm lẫn các tiếng này, tôi cho học sinh phân tích kĩ phần vần cụ thể vần “oe - eo”, so sánh vần để thấy được sự khác nhau với mục đích là để cho học sinh nắm được: cả hai vần đều có âm o và âm e nhưng vần oe được bắt đầu là âm o, còn vần eo thì bắt đầu bởi âm e. Tiếp theo cho học sinh thể hiện trên bảng cài: Ghép tiếng: khoẻ- khẻo để so sánh và tìm ra sự khác nhau luyện đọc cho đúng. Ngoài ra, khi so sánh hai tiếng giáo viên cũng có thể đưa ra tranh vẽ kèm theo lời giải thích rồi so sánh để học sinh thấy rõ sự khác nhau đó. Từ đó các em sẽ đọc đúng hơn [4]. Cuối giờ học phần này, giáo viên kết hợp với trò chơi sẽ đem lại hiệu quả cao. Ví dụ 4: - Thi tìm tiếng, từ có vần dễ lẫn. - Thi ghép tiếng với các tiếng để tạo thành từ. - Thi viết tiếng, từ dễ lẫn vào bảng con... Ví dụ 2 do tác giả tự viết Ví dụ 3 tham khảo sách TV 3 tập 2 5
4. 2.3.2. Luyện ngắt, nghỉ hơi đúng trong câu, đoạn, bài tập đọc - Việc học sinh ngắt hơi chưa đúng chỗ phần lớn là do giáo viên hướng dẫn chưa kĩ. Trong mỗi giờ tập đọc, giáo viên cần coi việc hướng dẫn cách ngắt nghỉ hơi là tối quan trọng. Việc nắm bắt được ý nghĩa, nội dung của từ câu, đoạn văn giúp học sinh có thể đọc đúng và không khô khan. Để thực hiện được điều đó, giáo viên phải tạo ra sự cộng hưởng cảm xúc giữa học sinh và bài đọc. Giọng đọc của mỗi bài, mỗi đoạn mang một màu sắc riêng, định ra giọng đọc là kết quả của quá trình tìm hiểu và cảm thụ bài. Ví dụ 5 : Câu trong bài: “Cóc kiện trời’’ “Cóc thấy nguy quá,/ bèn lên thiên đình kiện trời.//” Câu trong bài: “Ở lại với chiến khu’’ trang 13, Sách TV 3- Tập 2). “Những lời van xin thơ ngây mà thống thiết, van xin được chiến đấu hy sinh vì Tổ quốc của các chiến sĩ nhỏ tuổi/ làm trung đoàn trưởng rơi nước mắt [4]. Sau khi học sinh phát hiện câu dài, giáo viên ghi vào băng giấy hoặc bảng phụ gọi 1, 2 em đọc. Các em khác nhận xét bạn ngắt nghỉ đúng chưa, ngắt hơi, nghỉ hơi sau với những tiếng nào, em có đồng ý không ? Mời em đó đọc lại. Học sinh đọc và ngắt hoặc nghỉ để các bạn khác nhận xét bổ sung và giáo viên thống nhất cách đọc. - Đối với bài: có người dẫn truyện các nhân vật trong truyện cho học sinh đóng vai và đọc theo lời nhân vật và người dẫn truyện. Gọi học sinh lên đọc, các em ở dưới là giám khảo nghe, chấm, nhận xét xem bạn nào, nhóm nào, đọc hay. Giáo viên cùng cả lớp động viên khuyến khích học sinh đọc tốt để các em đọc tốt hơn. Ví dụ 6: Khi dạy bài “Cuộc chạy đua trong rừng” (trang 80, Sách TV 3- Tập 2) tôi hướng dẫn học sinh thể hiện cách đọc như sau: Giọng người dẫn chuyện: Giọng đọc vui vẻ Giọng Ngựa cha ôn tồn Giọng Ngựa Con ngúng nguẩy... Giáo viên hướng dẫn cho học sinh đọc phân vai sẽ gây hứng thú cho các em nhiều hơn và từ đó luyện cho các em đọc đúng các câu hỏi, câu trả lời trong bài [4]. Luyện cho học sinh có ý thức về ngữ điệu khi đọc. Sau này tôi hướng dẫn học sinh đọc kĩ bài. Hướng dẫn luyện đọc nhiều lần các câu dài có nhiều dấu phẩy hoặc những câu có những chỗ cần ngắt giọng theo yêu cầu nội dung bài, cũng cần rèn cho học sinh đọc các câu hỏi, câu cầu khiến, câu cảm. Trong các bài Tập đọc thường cho sẳn chỗ ngắt, nghỉ bằng dấu phẩy, dấu chấm. Tôi nhắc học sinh biết và nhớ quy tắc gặp dấu phẩy, dấu chấm đều nghỉ hơi. Dấu phẩy nghỉ hơi bằng nửa dấu chấm. Đặc biệt có một số bài có câu dài, học sinh phải nghỉ hơi ngay cả khi không có dấu câu. Ví dụ 5, ví dụ 6 tham khảo sách TV 3 tập 2 6
5. Từ việc hướng dẫn cụ thể như vậy, học sinh biết ngắt nghỉ hơi đúng chỗ, nên giọng đọc chuẩn xác, có ý thức phát âm tốt. Trong khi tiến hành luyện đọc cho các em. Tôi thường tổ chức cho các đọc nối tiếp các câu trong bài. Khi tổ chức hình thức này tôi thường qui định các em ngồi cùng dãy (ngang, dọc) tự động đọc, tôi có thể linh hoạt khi thì gọi em đầu tiên theo dãy dọc, lúc thì gọi em ngồi phía bên trái theo dãy hàng ngang. Bằng cách này tôi yêu cầu tất cả học sinh trong lớp phải chú ý bạn khác đọc. Cuối mỗi giờ học tôi thường tổ chức cho các em thi đọc diễn cảm hay học thuộc lòng một đoạn thơ, đoạn văn theo nhiều hình thức như cá nhân, tổ, nhóm. Với hình thức này lớp tôi đã nâng cao chất lượng đọc rõ rệt. - Rèn đọc diễn cảm, đọc hay. §èi víi häc sinh líp 3. Yªu cÇu häc sinh ®äc ®óng, diÔn c¶m lµ yªu cÇu träng t©m, nªn ph¶i dµnh thêi gian thÝch hîp. Đối với văn bản nghệ thuật, các bài văn xuôi Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm thông qua việc dẫn dắt gợi mở để học sinh thể hiện tình cảm, thái độ qua giọng đọc phù hợp với hình ảnh, cảm xúc trong bài thơ, phù hợp tính cách nhân vật trong bài văn (Bước đầu biết làm chủ được giọng đọc đối với ngữ điệu, tốc độ, cao độ, trường độ, âm sắc nhằm diễn tả đúng nội dung bài. Đọc diễn cảm phù hợp với sự cảm nhận riêng của từng cá nhân. Giáo viên có thể viết khổ thơ ra bảng, giấy gắn trên bảng để học sinh tìm ra cách đọc). Ví dụ 7: Bài: “Mặt trời xanh của tôi” Gọi 1, 2 em học sinh đọc tốt đọc diễn cảm; nếu HS chưa đọc được thì GV đọc, kết hợp hướng dẫn với Giọng nhẹ nhàng, trìu mến, nghỉ hơi dài khi kết thúc. Sau đó gọi một em đọc lại: Đọc bốn câu thơ sau: Đã có ai lắng nghe/ Như tiếng thác dội về/ Tiếng mưa trong rừng cọ/ Như ào ào trận gió.// Trong khi đọc giáo viên hướng dẫn đọc đúng đối với những câu thơ sau dấu chấm. Đối với các câu cảm, câu hỏi trong bài, giáo viên hướng dẫn các em đọc đúng giọng của từng loại câu đó thì mới bộc lộ được cảm xúc của từng cảnh vật và của tác giả [4]. Giáo viên hướng dẫn các học sinh cần đọc đúng ngữ điệu khi đọc câu hỏi như nhấn giọng từ để hỏi, cao giọng ở cuối câu. Nếu học sinh đọc chưa hay giáo viên có thể đọc mẫu cho học sinh để học sinh nghe giọng đọc, để tự điều chỉnh mình đọc theo giáo viên. Để Học sinh đọc tốt giáo viên cần tạo niềm say mê hứng thú cho học sinh. Đối với văn bản phi nghệ thuật Hướng dẫn học sinh đọc xác định ngữ điệu đọc sao cho phù hợp với nội dung thông báo làm rõ thông tin cơ bản giúp người nghe tiếp nhận được những vấn đề quan trọng hay nổi bật trong văn bản. Ví dụ 7 tham khảo sách TV 3 tập 2 7
6. Đọc diễn cảm sau khi học sinh đã tóm tắt hiểu được nội dung của văn bản. Khi rèn đọc lần cuối tiết học, học sinh phải thể hiện được cảm xúc của tác giả khi biết bài văn, bài thơ đó. Giáo viên tổ chức cho học sinh thi đọc theo nhóm, mỗi nhóm cử một em lên thi đọc. Đối với thời gian một tiết tập đọc chỉ trong vòng 40 phút mà gồm nhiều đối tượng học sinh, ngoài chức năng chủ yếu là rèn đọc, luyện đọc là chính ở trong cả quá trình tiết học học sinh phải được luyện đọc nhiều lần. Học sinh nào cũng phải được đọc trong giờ học ít nhất một lần. Trong giờ học giáo viên luôn tuân theo nguyên tắc học sinh là chủ thể của giờ học. Muốn vậy, giáo viên phải nắm chắc từng đối tượng học sinh. Giáo viên cần chú ý rèn đọc nhiều đối với học sinh đọc chưa đạt. Rèn từ thấp đến cao, từ phát âm đúng, đọc đúng, ngắt nghỉ đúng câu dài, tiến tới rèn đọc diễn cảm. Sau khi tìm hiểu kĩ càng đặc điểm, trình độ của học sinh và hướng dẫn cho các em thành thạo cách phát âm tiếng khó, cách ngắt nghỉ hơi, tôi chú trọng rèn hai kĩ năng chính cho các em đó là đọc thành tiếng và đọc thầm cả đoạn, bài. 2.3.3. Biện pháp luyện đọc thành tiếng đoạn, bài: Để rèn đọc cho học sinh có hiệu quả, tôi đã phải xác định đúng yêu cầu cần đạt của Chuẩn kiến thức kĩ năng trong phân môn Tập đọc đối với học sinh lớp 3, và như đã nói ở trên, ngay từ đầu năm học tôi theo dõi để nắm được thực trạng kĩ năng đọc của từng học sinh rồi phân loại các đối tượng học sinh và có những biện pháp luyện đọc cho phù hợp với trình độ của các em [5]. Ví dụ 8: Đối với những học sinh đọc ở mức độ chưa hoàn thành: các em thường mắc những lỗi như đọc chậm, sai hoặc sót nhiều từ, ngắt nghỉ không đúng chỗ, ...tôi không yêu cầu các em đọc quá nhiều hoặc đọc đoạn dài. Nếu bắt đọc nhiều các em sẽ chán và đâm ra sợ đọc. Đối với những học sinh này tôi luyện cho các em đọc từng câu hoặc đoạn ngắn, khi học sinh đọc có tiến bộ thì nâng dần cho học sinh đọc đoạn, đến bài. Tùy theo trình độ đọc của từng em mà có biện pháp rèn phù hợp cho các em. Ví dụ 9: Với học sinh đọc sai nhiều từ, đọc còn chậm, ngắt nghỉ hơi không đúng chỗ không thể một lúc sửa sai hết lỗi của học sinh, mà tôi chọn một lỗi nào cần sửa trước. Trong trường hợp này tôi đã sửa lỗi phát âm cho học sinh trước. Trong quá trình học sinh đọc,tôi theo dõi phát hiện lỗi sai và sửa kịp thời cho học sinh. Khi học sinh đọc sai, đợi cho học sinh đó đọc xong mới sửa sai. Nếu sửa cắt ngang ngay chỗ đọc sai sẽ làm mất hứng thú cho các em khi đọc. Đối với những học sinh khả năng đọc ở mức độ hoàn thành bài như em: Nguyễn Khánh Linh, Nguyễn Thị Hồng Nhung, Hoàng Vũ Như Quỳnh, An Long Bình,...những em đọc đúng tốc độ rành mạch, đúng quy định, có thể sai hoặc vấp một số từ, ngắt nghỉ hơi tương đối đúng chỗ. Những em Mục 2.3.3 tham khảo sách Chuẩn kiến thức kĩ năng lớp 3. 8
7. này tôi tập trung cho các em luyện đọc đoạn hoặc đọc bài nhiều hơn ở trước lớp. Ngoài ra khi tổ chức cho các em đọc phân vai hoặc kể chuyện trước lớp, tôi luôn tạo cơ hội cho các em được tham gia để lôi cuốn các em thích đọc. Đối với học sinh hoàn thành tốt: Là học sinh có khả năng đọc rõ ràng rành mạch; ngắt nghỉ hơi đúng chỗ như các em Lê Gia Anh Đạt, Lê Thị Hà Anh, Đỗ Thanh Hải, Lê Thị Mỹ Giang, ...có thể đọc diễn cảm được bài văn, bài thơ. Khi luyện đọc tôi đã bỏ qua cho các em bỏ qua bước đọc câu mà các em có thể đọc đoạn hoặc cả bài. Với học sinh này tôi yêu cầu cao hơn về tốc độ đọc, ngắt nghỉ hơi đúng chỗ, thể hiện tình cảm được qua giọng đọc. Ví dụ 10: Khi dạy luyện đọc đoạn khó trong bài Lời kêu gọi toàn dân tập thể dục sách TV3 tập 2 trang 94 “ Giữ gìn dân chủ,/ xây dựng nước nhà, / gây đời sống mới,/việc gì cũng cần có sức khỏe mới làm thành công. // Mỗi một người dân yếu ớt/ tức là cả nước yếu ớt, / mỗi một người dân mạnh khỏe/ tức là cả nước mạnh khỏe.//” sau khi hướng dẫn học sinh tìm những chỗ cần ngắt nghỉ hơi trong bài, tôi gọi vài học sinh ở mức độ hoàn thành có thể đọc ngắt nghỉ hơi đúng. Sau đó, gọi học sinh chưa hoàn thành đọc lại để nắm và nhớ được cách đọc. Với học sinh hoàn thành tốt, sau khi luyện đọc ngắt nghỉ hơi xong, tôi khuyến khích các em tìm chỗ cần nhấn giọng trong đoạn văn, sau đó hướng dẫn học sinh thể hiện đọc đoạn văn với giọng rành mạch rứt khoát, nhấn giọng ở những từ ngữ nói về tầm quan trọng của sức khỏe [4]. Trong quá trình học sinh đọc cá nhân, tôi luôn chú ý theo dõi lắng nghe học sinh đọc để có cách dạy thích hợp với từng học sinh. Với học sinh đọc hạn chế, tôi đã kiên trì giúp đỡ và phụ đạo thêm( không “ bỏ qua” nhưng cũng không nôn nóng đòi hỏi ráo riết phải đọc đúng ngay tại lớp) Học sinh đọc chưa chính xác do bộ máy phát âm còn khiếm khuyết như em: Lê Đình Việt, Đỗ Ngọc Thắng, Lê Thị Huyền Trang ,...tôi đã luyện tập bằng phương pháp “đặc biệt” và giúp đỡ thêm cách phát âm ngoài giờ học. Khi học sinh phát âm sai (đọc tr thành ch), tôi dùng cấu hình miệng để hướng dẫn và sửa sai cho học sinh: Khi phát âm những tiếng có âm tr thì lưỡi cong lên. Học sinh đọc chưa đạt yêu cầu do còn thiếu ý thức hoặc ảnh hưởng thói quen đọc (ê a, liến thoắng...) thì cần chỉ rõ hạn chế và tìm cách giúp đỡ học sinh khắc phục dần dần. Sau khi nghe học sinh đọc, tôi gợi ý để học sinh khác nhận xét chỗ “được” chỗ “ chưa” của bạn hoặc bản thân các em vừa đọc để biết rút kinh nghiệm và đọc tốt hơn. Tránh nhận xét chung chung không “dạy” được điều gì cho học sinh về cách đọc. Khi giáo viên chú ý lắng nghe học sinh đọc, các em sẽ cảm thấy rằng cô giáo cũng thích nghe học sinh đọc, từ đó các em sẽ tích cực xung phong đọc trước lớp nhiều hơn và cố gắng thể hiện đọc tốt hơn. Tôi cũng luôn tập cho Ví dụ 10 tham khảo sách TV 3 tập 2. 9
8. học sinh thói quen đọc to, rõ ràng để cho cả lớp cùng nghe được. Khi học sinh đọc nhỏ, tôi không đến gần để nghe cho rõ mà yêu cầu em đó đọc lại để cả lớp nghe cho rõ. Để luyện đọc ngắt nghỉ hơi đúng, tôi luôn hướng dẫn học sinh dựa vào nghĩa của từ và quan hệ ngữ pháp giữa các tiếng,từ để ngắt nghỉ hơi cho đúng. Khi luyện đọc không tách từ ra làm hai, không tách từ chỉ loại với danh từ. Ví dụ câu thơ: “ Từ giọt sương của lá cây” học sinh không thể đọc ngắt Từ giọt/ sương của lá cây mà đọc Từ giọt sương/ của lá cây. Muốn rèn đọc tốt cho học sinh, tôi đã tổ chức nhiều hình thức luyện đọc khác nhau để gây hứng thú cho học sinh luyện đọc như đọc cá nhân, luyện đọc nhóm, thi đọc, ... tạo mọi điều kiện để mọi đối tượng học sinh đều được tham gia vào các hình thức luyện đọc . Ví dụ khi tổ chức thi đọc, tôi cho học sinh cần cố gắng đọc một câu, học sinh hoàn thành đọc đoạn, thể hiện ngắt nghỉ đúng, học sinh có khả hoàn thành tốt thi đọc diễn cảm một đoạn hoặc cả bài. Việc tổ chức luyện đọc nhóm cũng rất cần thiết cho quá trình luyện đọc của học sinh. Hình thức này thường được tổ chức luyện đọc nối tiếp hoặc đọc cả bài. Mục đích của luyện đọc nhóm là để các em góp ý nhau, học hỏi nhau,giúp nhau cùng đọc tốt. Đồng thời, tạo sự đoàn kết, hợp tác giữa học sinh với học sinh, giúp tình bạn ngày càng gắn bó hơn. Để luyện đọc nhóm có hiệu quả, tôi đã phân nhóm phù hợp. Có thể phân nhóm xen kẽ giữa các đối tượng học sinh để trong quá trình luyện đọc, những học sinh đọc tốt sẽ giúp học sinh đọc yếu đọc tốt hơn. Nhưng chúng ta cần chú ý là: chỉ nên phân nhóm nhỏ (từ 2 đén 4 em cho học sinh luyện đọc) Trước khi học sinh luyện đọc nhóm giáo viên cần nêu nhiệm vụ cụ thể ( nhất là trong những tuần đầu của năm học): nhóm trưởng phân công cho các bạn trong nhóm đọc nối tiếp các đoạn. Ở những lượt sau phân công đọc các đoạn khác, không phân bạn đọc lại đoạn bạn vừa đọc. Khi đoc, cần đọc vừa đủ cho các bạn trong nhóm nghe, không đọc quá to làm ảnh hưởng đến nhóm khác, nhưng cũng không đọc quá nhỏ thì các bạn trong nhóm cũng không nghe rõ. Khi bạn đọc cần phải tập trung theo dõi, sau khi bạn đọc xong phải nhận xét, góp ý, sửa sai cho bạn. Trong quá trình học sinh luyện đọc nhóm, giáo viên theo dõi nhắc nhở để học sinh tích cực tham gia luyện đọc. Sau khi luyện đọc nhóm xong, giáo viên mời một số em ở các nhóm khác nhận xét cách đọc của ác bạn trong nhóm để từ đó tập cho học sinh thói quen tập trung chú ý theo dõi bạn đọc để nhận xét, góp ý, sửa sai đúng cho bạn. Đồng thời giúp các em cố gắng luyện đọc tốt hơn để nhận được nhiều lời khen của các bạn. Chúng ta cũng có thể thay đổi hình thức phân nhóm học sinh để luyện đọc theo nhóm đối tượng. Chẳng hạn nhóm học sinh đọc hạn chế sẽ đọc nối tiếp câu, nhóm học sinh ở mức hoàn thành sẽ đọc nối tiếp đoạn, nhóm học sinh có khả năng hoàn thành tốt sẽ đọc diễn cảm cả bài. Sau đó cho đại diện từng nhóm thể hiện trước lớp. Tránh trường hợp mạnh em nào em đó đọc hoặc không chú ý bạn đọc. 10
9. Giọng đọc của giáo viên cũng rất quan trọng đến việc rèn đọc cho học sinh. Nếu giáo viên đọc hay sẽ lôi cuốn học sinh vào bài học và kích thích các em. Vì vậy giáo viên cần tập phát âm chuẩn, đọc đúng ngữ điệu câu. Thông thường thì giáo viên đọc cho học sinh nghe trước khi luyện đọc. Nếu trong lớp có học sinh đọc giọng hay, hấp dẫn hơn giáo viên thì giáo viên nên để học sinh đọc. Để phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh giáo viên nên khuyến khích học sinh thể hiện giọng đọc riêng của mình bằng cách tổ chức thi đọc một câu hoặc một đoạn. (Ví dụ: đọc lời thoại của bà mẹ trả lời Thần Chết trong bài Người mẹ sách TV3 tập 1 trang 30, đọc một đoạn thơ hoặc câu thơ khó,...). Lúc này học sinh sẽ có những giọng đọc cao, thấp , ngắt nghỉ... khác nhau. Có thể học sinh tìm ra cách ngắt nghỉ khác với dự kiến của giáo viên. Trường hợp này giáo viên nên tôn trọng ý kiến của các em ( không vội kết luận học sinh đọc sai). Ví dụ câu thơ trong bài “Về quê ngoại” sách TV3 tập 1.Giáo viên dự kiến ngắt: Những người chân đất/ thật thà./ Em thương như thể thương bà ngoại em.//. Học sinh có thể đọc: Những người chân đất/ thật thà./ Em thương như thể thương bà ngoại em.//.Trong các bài Tập đọc thường cho sẵn chỗ ngắt, nghỉ bằng dấu phẩy, dấu chấm. Tôi nhắc học sinh biết và nhớ quy tắc gặp dấu phẩy , dấu chấm đều nghỉ hơi. Dấu phẩy nghỉ hơi bằng nửa dấu chấm. Đặc biệt có một số bài có câu dài, học sinh phải nghỉ hơi ngay cả khi không có dấu câu. Không khí lớp học nhẹ nhàng, thoải mái cũng góp phần giúp các em luyện đọc tốt nên tôi luôn tạo sự cởi mở, vui vẻ, thân thiện, gần gũi với các em. Không cáu gắt, trách mắng, chê bai khi các em đọc sai, đọc chậm, đọc chưa tốt mà bằng những lời lẽ động viên như: Lần sau em cố gắng đọc to hơn, về nhà em luyện đọc nhiều lần để tốc độ đọc nhanh hơn... Để sửa cho học sinh đọc đúng, đòi hỏi phải kiên trì, liên tục và có hệ thống. Giáo viên nên khuyến khích khen ngợi kịp thời sự tiến bộ dù rất nhỏ của học sinh khi đọc để động viên các em học tốt hơn. Không chỉ rèn kĩ năng đọc ở phân môn Tập đọc mà những môn học khác, tôi cũng luôn chú ý rèn đọc cho học sinh. Ngoài ra tôi cũng sưu tầm truyện tranh, truyện thiếu nhi, những bài thơ hay theo từng chủ điểm và tổ chức cho học sinh đọc ở sinh hoạt đầu giờ mỗi buổi học, ở tiết sinh hoạt tập thể... để kích thích các em luyện đọc. Ngoài ra tôi cũng đã phát động nhiều phong trào thi đua học tập“ Đôi bạn cùng tiến”, “ Giúp bạn đọc tốt”... theo từng chủ đề của năm học. Sau mỗi bài tập đọc giáo viên giao bài tập về nhà cho học sinh luyện đọc. Ví dụ: Học sinh đọc hạn chế về nhà luyện đọc đúng một đoạn, học sinh ở mức độ hoàn thành đọc thể hiện ngắt nghỉ hơi đúng, học sinh hoàn thành tốt giáo viên cho học sinh về nhà đọc diễn cảm. Đồng thời phải phối hợp với phụ huynh để rèn đọc ở nhà cho học sinh. Mục 2.3.3 đoạn tác giả tư viết và có tham khảo một số tài liệu TV 3 tập 2 và một số tài liệu trên mạng internet. 11
10. 2.3.4 Luyện đọc thầm Luyện đọc thầm thường được thực hiện ở phần tìm hiểu nôi dung bài ở phân môn Tập đọc sau khi học sinh được luyện đọc đúng đoạn hoặc bài văn, bài thơ. Phần này giáo viên ít chú ý đến rèn kĩ năng đọc thầm cho học sinh, nên khi giáo viên yêu cầu đọc thầm thường chỉ có một số em chú ý đọc còn nhiều em ngồi lơ đãng không tập trung đọc bài. Cách đọc của các em cũng khác nhau: có em đọc nhẩm, có em đọc thành tiếng ... Vì vậy việc tìm hiểu bài của học sinh không cao.Các em thường trả lời sai hoặc trả lời bằng cách đọc nguyên cả đoạn trong sách giáo khoa. Để các em hiểu nội dung của câu, đoạn hoặc bài tôi đã tổ chức cho học sinh đọc thầm thật tốt. Ở những tuần đầu của năm học tôi thường hướng dẫn cụ thể cách đọc thầm: Phải chú ý tập trung vào bài đọc, đọc bằng mắt, chú ý đọc đúng từng từ trong câu, đoạn, không đọc bỏ sót từ. Để luyện cho học sinh có ý thức tự giác đọc thầm, tránh trường hợp học sinh nhìn vào sách mà không đọc, giáo viên xuống lớp kiểm tra học sinh bằng cách hỏi “ Em đọc đến đâu rồi ?”. Điều quan trọng trong việc luyện đọc thầm là giáo viên phải kiểm tra,đánh giá kết quả đọc thầm của học sinh để giúp đỡ uốn nắn, kịp thời. Vì vậy, khi yêu cầu học sinh đọc thầm (câu, đoạn, bài), tôi phải giao kèm “nhiệm vụ” nhằm định hướng “đọc hiểu” (đọc để biết,để hiểu, để nhớ điều gì ?) Ví dụ 11: Đọc thầm đoạn 1 và cho biết: Điều gì gợi tác giả nhớ lại những kỉ niệm của buổi tựu trường ? Bài “Nhớ lại buổi đầu đi học” TV3 tập 1 trang 51. Đối với những đoạn văn (thơ) đọc một lần học sinh không thể hiểu được nôi dung, tôi đã cho học sinh đọc thầm 2 đến 3 lần với thời gian nhanh dần và thực hiện những nhiệm vụ, yêu cầu từ dễ đến khó nhằm nâng cao trình độ đọc hiểu của học sinh. Đối với học sinh lớp 3, khả năng nắm nội dung một đoạn (bài) của các em còn hạn chế nên tôi đã cho học sinh tập trung đọc chứa nội dung phần tìm hiểu. ĐÂY LÀ SKKN ĐƯỢC TẢI TRÊN MẠNG VỀ, CÁC THẦY CÔ CHỈ THAM KHẢO KHÔNG NÊN DÙNG VÀO VIỆC THI GVG HAY CÔNG NHẬN CSTĐ VÌ BÂY GIỜ CÁC CẤP ĐỀU DÙNG PHẦN MỀM QUÉT TRÙNG LẶP SÁNG KIẾN. MỌI VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN SKKN-BIỆN PHÁP THI GVG THẦY CÔ LIÊN HỆ VỚI THẦY NGUYỄN VĂN HÙNG - PHÓ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC KIÊN THÀNH - LỤC NGẠN - BẮC GIANG - SĐT: 0982.882.505 HOẶC THAM GIA NHÓM ZALO ĐỂ ĐƯỢC TƯ VẤN VÀ HÔ TRỢ MIỄN PHÍ VỀ CÁCH VIẾT VÀ TRÌNH BÀY SÁNG KIẾN. 2.3.5. Luyện đọc qua các buổi sinh hoạt tập thể Bên cạnh việc rèn đọc qua khai thác kênh sách giáo khoa, tôi đã mạnh dạn đưa thêm việc luyện đọc vào các chương trình hoạt động ngoại khóa cho học sinh. 12
11. Thông qua các trò chơi trong các buổi sinh hoạt ngoại khoá giáo viên có thể rèn cho học sinh của mình bằng cách tổ chức cho học sinh thi cách luyện phát âm các tiếng từ có phụ âm dễ lẫn, thi đọc diễn cảm Ví dụ 12: Trò chơi:“Tìm nhanh các tiếng, từ có âm đầu là (ch) hoặc (tr)”. Chuẩn bị: 3 tờ giấy khổ A4, 3 bút màu. Cách chơi: Giáo viên chia lớp thành 3 nhóm, phát cho mỗi nhóm một tờ giấy và một bút, yêu cầu các nhóm trao đổi tìm ra các tiếng, từ có âm ch- tr rồi ghi vào giấy, trong cùng thời gian nhóm nào ghi được nhiều từ và đúng là nhóm đó thắng cuộc. Nhóm thắng cuộc sẽ được khen và được tặng một bông hoa. Sau khi các nhóm tìm ra các từ theo yêu cầu trên, giáo viên tổ chức cho Mục 2.3.4, mục 2.3.5 tác giả tự viết và có tham khảo một số tài liệu trên mạng internet. học sinh thi đọc đúng các tiếng, từ có âm ch - tr. Bên cạnh các trò chơi về luyện phát âm, tôi còn tổ chức cho học sinh thi đọc thơ: “Đọc một bài thơ, một đoạn thơ đã học hoặc một bài thơ mà em biết qua sưu tầm sách báo ” về một chủ đề nào đó để từ đó học sinh có thể đọc tốt hơn, đồng thời tạo ra môi trường giúp các em mạnh dạn tự tin hơn trong học tập. 2.3.6. Luyện đọc qua tổ chức các trò chơi Tôi thường xuyên tổ chức thi luyện đọc đúng, nhanh giữa cá nhân với cá nhân, các nhóm với nhau trong các giờ ôn Tiếng việt ở buổi học thứ hai trong ngày tạo cho các em hứng thú, say mê trong học tập nâng cao chất lượng đọc cho học sinh. Trong giờ học tôi hay lồng ghép các trò chơi nhỏ để cả lớp cùng tham gia. Ví dụ 13: Trò chơi “Ai nhanh - Ai đúng”. Giáo viên ghi một số từ vào các mảnh bìa và đưa ra cho học sinh đọc. Bạn nào đọc nhanh, đọc đúng 3 từ liên tiếp sẽ được cả lớp khen và tuyên dương,tôi thường hay chọn các học sinh chưa hoàn thành môn học để đọc nhiều hơn nhằm giúp các em cố gắng đọc để thi đua và tạo cho các em khả năng đọc nhanh, đọc đúng. 2.3.7. Luyện đọc ở nhà Giáo viên phối hợp cùng với phụ huynh để nhắc nhở các em luyện đọc ở nhà. Phân nhóm học sinh cùng học (nhóm trưởng có trách nhiệm kiểm tra nhắc nhở các bạn). Sắp xếp thời gian biểu cụ thể. Thường xuyên kiểm tra, đánh giá, biểu dương, nhắc nhở không nên phê bình các em. 2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm Sau một thời gian áp dụng những biện pháp mà đề tài đã nêu ra tôi nhận thấy kĩ năng đọc của học sinh lớp tôi có nhiều tiến bộ rõ rệt. Đa số các em đều thích học giờ tập đọc. Nhiều em đã đọc lưu loát, và có khả năng đọc diễn cảm được bài văn, bài thơ. Học sinh có khả năng tìm được nội dung đoạn mình đọc theo câu hỏi gợi ý của giáo viên. Tuy nhiên vẫn còn một số em đọc chậm 13