Báo cáo Biện pháp Tương tác qua phần mềm Canvas trong dạy học môn Địa lí Lớp 10 - Cánh diều nhằm phát triển năng lực và tạo hứng thú học tập cho học sinh

Nội dung tài liệu: Báo cáo Biện pháp Tương tác qua phần mềm Canvas trong dạy học môn Địa lí Lớp 10 - Cánh diều nhằm phát triển năng lực và tạo hứng thú học tập cho học sinh

1. - Đã điều tra, khảo sát, đánh giá được thực trạng tổ chức dạy học ứng dụng hình thức tương tác qua phần mềm Canvas vào dạy học địa lí 10 – Cánh diều - Đã thiết kế và tổ chức dạy học một số bài học vận dụng hình thức tương tác này. - Đã kiểm chứng được tính khả thi và hiệu quả của biện pháp qua thực nghiệm sư phạm ở trường THPT. PHẦN NỘI DUNG BIỆN PHÁP I. CƠ SỞ XÂY DỰNG BIỆN PHÁP 1.1. Đổi mới hình thức tương tác là một yêu cầu chủ đạo trong chương trình mới. - Hoạt động học hiện nay là lấy học sinh làm trung tâm. Tất cả mọi phương pháp dạy học đều nhằm mục đích là để học sinh phải tăng cường làm việc với học liệu, phương tiện để phát triển các năng lực và phẩm chất. Nên mức độ tương tác của học sinh sẽ nhiều hơn, đa dạng hơn. - Hiện nay có nhiều kỉ thuật dạy học hiện đại được vận dụng vào giáo dục có hiệu quả như: + Mô hình dạy học dự án hay Stem. + Thảo luận cặp đôi, nhóm nhỏ. + Mảnh ghép, + Dạy học kết hợp các công cụ hỗ trợ học tập như ứng dụng bản đồ số, - Vận dụng phương pháp mới là tốt, nhưng để phương pháp đó đạt hiệu quả thì người dạy phải lấy học sinh làm trung tâm của dạy-học, để tiến hành những điều đó thì điều quan trọng nhất là đổi mới hình thức tương tác của học sinh. Chuyển từ tương tác truyền thống sang tương tác hiện đại – tương tác thông minh. - Trong một tiết học người dạy không thể chỉ dùng độc nhất một phương pháp cùng như một dạng tương tác, căn cứ cơ sở tâm lí con người, tương tác có thể tăng cường nhiều hình thức: không lời, có lời, gián tiếp, trực tiếp. Trong tâm lý học, các khía cạnh quan trọng của giao tiếp được phân biệt: nội dung, mục đích và phương tiện. Nên tương tác thông minh cần có phương tiện phù hợp, điều đó là đi đúng với tâm lí học sinh. Có nghĩa, 3
2. ta đã đạt được mục đích cuối cùng là để định hướng được người học phát huy được tối đa năng lực bản thân. - Một tiết học, hoạt động cốt lõi của là sự tương tác của học sinh; Vì vậy cách thức và hiệu quả tương tác của học sinh sẽ quyết định thành công của người dạy trong tiết học đó. 1.2. Nội dung cơ bản của hình thức tương tác qua phần mềm Canvas trong dạy học. 1.2.1. Tương tác này là một phần của nền giáo dục thông minh Giáo dục thông minh – Smart Education là thuật ngữ mô tả việc học tập trong thời đại kĩ thuật số. Cocoli M (2014) định nghĩa giáo dục thông minh là “giáo dục trong một môi trường thông minh được hỗ trợ bởi công nghệ thông minh, sử dụng các công cụ và thiết bị thông minh”. Canvas là phần mềm thiết kế ảnh trực tuyến chuyên nghiệp và nhanh chóng. Canvas đặc biệt bởi nó cung cấp một kho dữ liệu miễn phí với các mẫu thiết kế. Và được chia thành các danh mục như: Poster, sơ yếu lý lịch, logo, bài đăng trên Facebook. Bài đăng trên Instagram, video, bài thuyết trình, Phần mềm Canvas dễ dàng để tạo thiết kế của riêng bằng cách sử dụng các đề xuất của Canvas. Chỉnh sửa hình ảnh và tạo thiết kế từ hình ảnh có sẵn bằng các công cụ thiết kế chuyên nghiệp. Tùy chọn kích thước hình ảnh miễn phí, độ phân giải cao. Tải ảnh xuống chọn lọc với nhiều định dạng như: JPG, PDF, PNG. 1.2.2. Tương tác qua phần mềm canvas cần kết hợp với kỷ thuật dạy học hiện đại a. Dạy học dự án: Là phương pháp dạy học hiện đại, được thế giới sử dụng rộng rãi và như một phương pháp hữu hiệu để thể hiện được sự chủ động của sự tương tác. Dạy học theo dự án là một hình thức dạy học, trong đó HS dưới sự điều khiển và giúp đỡ của GV tự lực giải quyết một nhiệm vụ học tập mang tính phức hợp không chỉ về mặt lý thuyết mà đặc biệt về mặt thực hành, thông qua đó tạo ra các sản phẩm thực hành có thể giới thiệu, công bố được. Hình thức để tiến hành hiệu quả một dự án là hoạt động nhóm. Một dự án thành công là bởi quá trình tương tác nhanh nhạy, ứng dụng hiệu quả thành tựu của công nghệ và tất cả các thành viên làm việc hiệu quả. 4
3. b. Kỹ thuật các mảnh ghép: Là kĩ thuật dạy học mang tính hợp tác, kết hợp giữa cá nhân, nhóm và liên kết giữa các nhóm nhằm giải quyết một nhiệm vụ phức hợp, kích thích sự tham gia tích cực cũng như nâng cao vai trò của cá nhân trong quá trình hợp tác. Bao gồm nhiều vòng và chia thành nhiều nhóm khác nhau. Tăng cường tương tác giữa các cá thể trong lớp với nhau. c. Lớp học thông minh là một hình thức tổ chức dạy học của mô hình giáo dục thông minh, đã được Bộ Giáo dục thông qua và đang thử nghiệm trên nhiều trường học. Kết quả thu lại từ phương pháp dạy học này đang có hiệu quả cao. Tương tác thông minh cũng là một biểu hiện của lớp học thông minh. Có thể bao gồm luôn cả nhóm ngành Nhân văn – Xã hội, giáo dục thông minh chính là hệ thống quản lý bằng công nghệ. Thông qua đó người dạy sẽ tiết kiệm thời gian trong việc soạn giáo án, thiết kế bài giảng phù hợp. Người học tiếp thu nhanh chóng và được khơi gợi trí tò mò. c. Hoạt động nhóm giao tiếp: Hình thức chia nhóm trong dạy học là hình thức phổ biến nhất, hầu hết các phương pháp mới đều sử dụng hình thức chia nhóm. Nhóm để học sinh phối hợp, trao đổi, tương tác lẫn nhau. Tuy nhiên nhóm cũng nhiều nhược điểm, để nhóm hoạt động hiệu quả và phát huy được năng lực của tất cả thành viên, thì cần tăng cường tương tác có sự hỗ trợ của công nghệ. Ví dụ: Điện thoại không chỉ đơn thuần là công cụ giải trí, chụp hình hay check-in facebook. Bạn hoàn toàn có thể biến điện thoại hay laptop của mình thành công cụ kết nối các thành viên một cách hiệu quả. Một ý tưởng bất chợt, một phương án mới ngay lập tức có thể chia sẻ với các thành viên nhờ email hay điện thoại,.... Việc vận dụng linh hoạt các công cụ hỗ trợ sẽ làm cho các cá nhân bổ sung những thiếu sót cho nhau và hoàn thiện bản thân mình. Giữa tương tác thông minh với kỷ thuật dạy học hiện đại có mối quan hệ tương hỗ chặt chẽ lẫn nhau. - Để dạy học theo hướng đổi mới, phát huy được năng lực và phẩm chất cho người học vừa đúng mục tiêu giáo dục thì phải áp dụng song hành kỷ thuật dạy học hiện đại với ứng dụng phần mềm công nghệ hiện đại. Vì đó là yêu cầu của cấu trúc của sách giáo khoa mới, kế hoạch bài dạy theo CV 5512, mục tiêu của chương trình giáo dục mới. 5
4. - Vận dụng kỷ thuật dạy học hiện đại sẽ làm cho học sinh chủ động, tăng hệ số tương tác, tạo ra được sản phẩm. Vậy sản phẩm đó sẽ ở dưới nhiều hình thức, không chỉ nằm trên vở ghi, trên tờ giấy như ngày xưa, mà nội dung đó có thể được sơ đồ hóa, chia sẻ, lưu trữ qua các phần mềm khác nhau. - Một tiết học không đủ thời gian để tương tác tất cả học sinh. Vậy giáo viên phải sử dụng nhiều hình thức khác nhau để tăng cường sự tương tác của học sinh: trực tiếp, gián tiếp qua phương tiện trực tuyến, lưu trử và chia sẻ qua các phần mềm như Padlet, Như vậy, trong hoàn cảnh dạy học hiện nay thì đây là hai yếu tố không thể tách rời nhau. 1.3. Ưu điểm của việc tương tác qua phần mềm canvas Đây là hình thức ứng dụng công nghệ thông minh trên cơ sở thừa kế sự tương tác cổ điển và phát triển sự tương tác ở mức cao hơn, hiện đại và nhanh hơn. Đặc điểm so Tương tác qua canvas Tương tác truyền thống sánh Sử dụng Các phương pháp dạy học và kỷ thuật Chủ yếu sử dụng các phương phương pháp dạy học hiện đại được sử dụng như pháp dạy học truyền thống. và kỷ thuật một biện pháp chủ đạo trong các tiết dạyhọc hiện dạy. đại Ứng dụng - Thường xuyên hơn, thể hiện Không áp dụng kỷ thuật dạy học công nghệ và + Trong kế hoạch bài dạy cần phải có mới thì công nghệ cũng không công nghệ hình ảnh, video, mô hình thực tế. được coi trọng và ngược lại thông minh + Thể hiện trong hoạt động học của học sinh: video, review, đóng phim, sơ đồ, sử dụng điện thoại, phần mềm. Tương tác của Bản chất của tương tác thông minh là - Thường tập trung một bộ phận 6
5. học sinh học sinh được chủ động tương tác ở cả HS có năng lực tốt. Nên không trực tiếp trên tiết học và ngoài giờ lên phát huy được tất cả học sinh. lớp giữa. Mọi sự tương tác đều theo motip của GV. Hứng thú; chủ - Theo tâm lí học, mức độ hứng thú - Sự tương tác và hứng thú ngày động; tích được kích thích chủ yếu từ nhu cầu càng giảm. cực; sáng tạo. của người học. Vì GV dùng cách thức tương tác - Giao quyền chủ động cho học sinh, cũ để dạy học sinh là tương tác thì sự gò bó trong mỗi tiết dạy sẽ một chiều từ GV đến HS. Vô giảm, ngược lại sự hứng thú sẽ tăng. hình tước đoạt quyền chủ động - Các em được quyền dùng phương học, sự sáng tạo của các em. thức của riêng mình để tạo được sản Một xã hội năng động và đa phẩm và sản phẩm học tập cũng được chiều, thì không thể bắt HS chỉ thiết kế theo cách của riêng của các nhìn qua khe cửa sổ. em. Chủ động học Với phương pháp dạy học mới, Với phương pháp truyền thống, tập của giáo chương trình mới, công nghệ mới vì công nghệ hạn chế thì sự tự học viên vậy dạy học tương tác qua Canvas yêu cũng không cao cầu GV tự thay đổi, nâng cấp nghiệp vụ của mình. II. THỰC TRẠNG CỦA BIỆN PHÁP 2.1 Thực trạng đổi mới dạy học theo hướng đổi mới trong chương trình địa lý lớp 10 hiện nay -Trong suốt thời gian qua, vì lý do dịch covid mà quá trình dạy và học gặp rất nhiều khó khăn. Từ trong khó khăn đó nhiều giáo viên đã tìm ra nhiều cách dạy để đạt hiệu quả tốt nhất. Đó cũng là một cách đổi mới để phù hợp, để đạt mục tiêu giáo dục. - Năm 2022-2023 đã dạy – học bộ sách giáo khoa của chương trình giáo dục phổ thông thể 2018, áp dụng vào lớp 10. Nhưng tiếp cận đổi mới toàn diện đã được áp dụng từ 7
6. năm 2019, cụ thể là 2020 qua các văn bản, công văn, các lớp bồi dưỡng của sở giáo dục. Tuy nhiên, đến nay đã được 3 năm tiếp cận, thực hiện giảng dạy trực tiếp sách giáo khoa mới được gần một học kỳ, nhưng thực trạng đổi mới phương pháp và phương tiện dạy học ở trường phổ thông nói chung và trường tôi đang công tác nói riêng vẫn chưa đồng bộ, nhiều tiết dạy đã đổi mới chưa thật hiệu quả. - Tương tác của học sinh chủ yếu là bằng đối – đáp ở trên tiết học. Còn thật sự chưa phát huy được năng lực của các em. Sản phẩm chỉ mới thông qua các loại vở ghi truyền thống. Trong khi nhu cầu và khả năng của các em muốn vượt xa những điều cũ ấy. 2.2. Cơ sở sự phát triển của khoa học công nghệ ứng dụng vào dạy học - Cuộc cách mạng 4.0 đã không còn là xa lạ đối với loài người. Nhiều phần mềm, phương tiện, thiết bị, công cụ đã làm cho xã hội phát triển sang trang mới. - Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã khẳng định: “Tiếp tục thực hiện nhất quán chủ trương khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là động lực then chốt để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, ” 1 . Đây là tư duy mới, quan trọng, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng đối với vai trò của khoa học - công nghệ trong tiến trình phát triển đất nước. - Hiện có nhiều lĩnh vực của công nghệ thông minh để ứng dụng vào dạy học hiệu quả như công nghệ thông tin, công nghệ kỉ thuật, khoa học giáo dục, công nghệ truyền thông, Cụ thể các lĩnh vực của công nghệ thông minh mà tối ứng dựng vào Tương tác thông minh trong dạy học địa lí 10. 2.3. Khả năng ứng dụng dạy học bằng Canvas vào chương trình địa lí lớp 10 - Chương trình địa lí lớp 10 năm 2018 vừa có tính kế thừa vừa tính mới nên phù hợp với hoạt động tương tác có ứng dụng công nghệ thông minh. - Chương trình mới chú trọng nhất là phát triển năng lực học sinh, thích hợp với phương pháp dạy học hợp tác, nên hoạt động tương tác thông minh thực hiện là hợp lí. - Điều kiện cơ sở vật chất các trường hiện nay được đảm bảo khá tốt. - Yêu cầu của học sinh, phụ huynh và chuyên môn nhà trường trong việc nâng cao năng lực chuyên môn nghiệp vụ. 8
7. III. QUY TRÌNH VÀ BIỆN PHÁP VẬN DỤNG CANVAS VÀO DẠY ĐỊA LÍ LỚP 10 – CHƯƠNG TRÌNH MỚI 3.1 Các nguyên tắc Nguyên tắc 1: Luôn đảm bảo đúng chương trình và mục tiêu dạy học Địa lí lớp 10 theo chuẩn chương trình phổ thông mới. Nguyên tắc 2: Luôn ứng dụng công nghệ vào dạy học. Nguyên tắc 3: Luôn vận dụng kết hợp với các phương pháp dạy học và kỷ thuật dạy học hiện đại. Nguyên tắc 4: Đảm bảo tính khoa học và khả thi 3.2. Quy trình vận dụng hình thức Tương tác thông minh và địa lí lớp 10 sách Cánh diều. Căn cứ các giai đoạn trong quy định mới nhất của bộ giáo dục về thiết kế bài dạy theo công văn 5512/BGD/208 9
8. 3.3. Biện pháp vận dụng 3.3.1 Dạy học với chức năng sơ đồ tư duy trong Canvas a. Định hướng - Sơ đồ tư duy đã có nhiều, nhưng miễn phí, mới mẻ, đa dạng, phù hợp với từng nhu cầu thì chỉ có trên canva. - GV có thể lựa chọn các dạng canva tư duy khác nhau cho các đối tượng khác nhau. - Phương pháp động não là một kỹ thuật nhằm huy động những tư tưởng mới mẻ, độc đáo về một chủ đề của các thành viên trong thảo luận. Các thành viên được cổ vũ tham gia một cách tích cực, không hạn chế các ý tưởng (nhằm tạo ra "cơn lốc” các ý tưởng). Kỹ thuật động não do Alex Osborn (Mỹ) phát triển. b. Các bước tiến hành khai thác Bước 1: Lựa chọn - GV lựa chọn nội dung bài học thích hợp với phương pháp động não. - GV lựa chọn loại sơ đồ động não trong canva để thích hợp với phương pháp. Ví dụ: Một giao diện trong Canva (phụ lục 3) Bước 2: GV thiết kế hoạt động học và tổ chức dạy học. - Bước chuẩn giao nhiệm vụ phải rõ ràng, súc tích và phải có tiêu chí thi đua. 10
9. - Hạn chế của Động não dễ lạc đề, vì vậy để tận dụng ưu điểm và khắc phục được hạn chế của “Động não” thì GV hãy tạo một canva và ghi tên chủ đề ở trung tâm sau đó chia sẻ đến học sinh. Vừa nhanh và định hướng cho HS. Bước 3: HS tiến hành thực hiện nhiệm vụ - Các thành viên đều có ý tưởng trên canva được chia sẻ. Bất cứ thành viên nào cũng gõ ý kiến của mình trên giao diện được chia sẻ. Trong một thời gian ngắn đã tập trung nhiều ý tưởng. - Sàng lọc ý tưởng trùng lặp. Đúc kết các ý tưởng trọng tâm. - Báo cáo sản phẩm dưới nhiều hình thức: Chia sẻ lại cho GV, cho cả lớp cùng xem. Bước 4: Đánh giá. Có nhiều cách đánh giá mới mẻ. Trực tiếp trên lớp hoặc bằng cách phản hồi/phản biện bằng một Canva mới mà nhóm/cá nhân đó cho là hay hơn. Ví dụ: Sử dụng sơ đồ động não để tìm hiểu nhanh vấn đề: Nếu môi trường bị ô nhiễm? c. Ý nghĩa: Tương tác đồng đều, sẽ ít bỏ sót học sinh không hoạt động. Gây hứng thú học tập và sự tò mò. Trong thời gian nhanh chóng đã góp nhặt được nhiều ý tưởng. 11
10. 3.3.2. Kỷ thuật dạy học “lược đồ tư duy” với Canva a. Định hướng: - Kỷ thuật này dùng trong các trường hợp: Tổng hợp ý tưởng cho dự án, khái quát nội dung, ghi nhớ và thu thập thông tin, trình bày tổng quan vấn đề, . - Kỷ thuật này rất phù hợp với Canva. Có thể sử dụng bất cứ chắc năng nào trong graphic. Khuyến khích giáo viên nên tận dụng để sử dụng. b. Các bước tiến hành: Bước 1: Lựa chọn - GV lựa chọn nội dung bài học thích hợp với phương pháp sơ đồ tư duy: Sử dụng trong các tiết ôn tập, khái quát hóa nội dung, chuẩn bị nội dung bài mới bằng cách yêu cầu HS thu thập thông tin. - GV lựa chọn loại sơ đồ trong canva để thích hợp với yêu cầu của nội dung, kỷ năng: như dạng canva nguyên nhân và kết quả, đặt mục tiêu, đồ họa so sánh, ý tưởng, mốc thời gian, Bước 2: GV thiết kế hoạt động học và tổ chức dạy học. - Chuyển giao nhiệm vụ, nêu chủ đề cho HS. Chuẩn bị trên lớp hay ở nhà. Làm việc độc lập hay cá nhân. - Yêu cầu của kỷ thuật này thường là phải súc tích, logic và gọn gàng. Như vậy cái khó ở đây là phải tìm được trọng tâm cần đưa lên canva. - Vì vậy GV cần định hướng nội dung, mục tiêu và gợi ý mẫu canva nên sử dụng cho các nhóm. Bước 3: HS tiến hành thực hiện nhiệm vụ - Các nhóm hoàn thành nhiệm vụ bằng một canva thông nhất. - Báo cáo sản phẩm dưới nhiều hình thức: Chia sẻ lại cho GV, cho cả lớp cùng xem. Bước 4: Đánh giá. Trực tiếp trên lớp hoặc bằng cách phản hồi/phản biện bằng một Canva mới mà nhóm/cá nhân đó cho là hay hơn. c. Ý nghĩa: Hình thức vận dụng này giúp HS chủ động tự học, tự ôn bài, tự sửa chửa điều chỉnh phần nội dung ôn tập trong Canva cho phù hợp với cách học của mình. Vì 12
11. khi HS hoàn thành một sơ đồ tổng hợp, đó là khi các em đang tự xây dựng kế hoạch ôn tập bộ môn cho mình. Trong quá trình vừa ôn tập vừa làm Canva các em sẽ tự đúc rút được những kỷ năng và kiến thức cho bản thân. 3.3..3. Thực hiện hợp tác tạo “dự án học tập” qua các phần mềm Canvas a. Định hướng: - Đây là phương pháp dạy học hiện đại được áp dụng phổ biến hiện nay, đặc biệt là trong bộ sách giáo khoa mới. - Phương pháp này trong môn Địa lý nên áp dụng với sử dụng các phần mềm công nghệ. Vì hầu như mọi tư liệu địa lí từ hình ảnh, số liệu, bảng biểu trong nước đến các khu vực khác trên thế giới đều phải sử dụng đến internet và web. Vậy tổng từ các kênh này thì nên làm gì để hiệu quả. Đó là sử dụng ngay các phần mềm qua internet để tổng hợp, chia sẻ, tạo sản phẩm. - Dự án cũng rất thích hợp với phần mềm như phầm mềm làm phim trên Canvas - Tạo các mô hình học tập mới: Trong môn địa lý mô hình cũ xưa bây giờ rất ít khi đưa vào sử dụng. Thay thế là các mô hình 3D – 4D trên máy tính và ứng dụng công nghệ tạo các mô hình dạy học địa lí ngày càng phát triển. Hoặc là có thể sử dụng các mô hình chuyển động làm sẵn từ các web để sử dụng vào việc học. b. Các bước tiến hành Bước 1: HS xác định mục tiêu, nội dung trọng tâm của dự án. Bước 2: Phân công nhiệm vụ, chủ yếu thực hiện ngoài giờ. Ví dụ: - Đội/cặp 1: thu thập số liệu, hình ảnh. - Đội/cặp 2: Tạo trang bìa –porter (sử dụng phầm mềm Canva là hợp lý nhất) - Đội/cặp 3: Quay phim, tạo dựng đoạn phim từ thực tế. - Đội/cặp 4: Chuẩn bị sơ đồ lý thuyết. - Cả nhóm cùng hoàn thành dự án: Trao đổi, chia sẻ, Ví dụ: Định hướng các bước thực hiện một dự án trên Canva (phụ lục 4) Bước 3: HS báo cáo sản phẩm trên lớp học. Qua phần mềm thuyết trình, có thể đóng vai làm một MC dẫn dắt chương trình. 13