Báo cáo Biện pháp Tạo hứng thú học tập qua các trò chơi trong dạy học Sinh học 8

Nội dung tài liệu: Báo cáo Biện pháp Tạo hứng thú học tập qua các trò chơi trong dạy học Sinh học 8

1. Báo cáo biện pháp thi giáo viên giỏi MỤC LỤC Stt Nội dung Trang 1 I. Mở đầu 5 2 II. Nội dung 6, 7, 8, 9, 10,11,12, 13 3 III. Kết luận và kiến nghị 14, 25, 26, 27 4 IV. Tài liệu tham khảo 18 5 V. Phụ lục 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30 DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT Năm học 2022 - 2023 3
2. Báo cáo biện pháp thi giáo viên giỏi STT Chữ cái Viết tắt các chữ 1 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo 2 THCS Trung học cơ sở 3 CNTT Công nghệ thông tin 4 SGK Sách giáo khoa NỘI DUNG BÁO CÁO Năm học 2022 - 2023 4
3. Báo cáo biện pháp thi giáo viên giỏi I.MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết Hiện nay sự công nghiệp hóa hiện đại hóa của nước ta đang bước vào giai đoạn mới, đặt ra yêu cầu giáo dục nước ta phải đổi mới để nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, trong đó có việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài. Để thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước trong bối cảnh hội nhập quốc tế, đòi hỏi đất nước có nguồn nhân lực có trình độ học vấn rộng, có thể thực hiện được nhiều nhiệm vụ và chuyên môn hóa nhằm đảm bảo chất lượng công việc với hiệu quả cao. Vấn đề trên đặt ra cho ngành giáo dục phải không ngừng đổi mới trong đó đổi mới phương pháp dạy học phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh là việc làm cần thiết và được đặt ra như một nhiệm vụ trọng tâm xuyên suốt trong toàn bộ quá trình. 2. Mục tiêu Chương trình giáo dục phổ thông 2018 tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống, giáo dục thể chất cho học sinh, tăng cường phòng, chống dịch bệnh trong trường học đã được áp dụng giúp khắc phục bớt khó khăn cho học sinh để các em thích thú và chịu khó học tập hơn từ đó dần nâng cao chất lượng bộ môn, không chỉ góp phần vào phát triển toàn diện nhân cách người học còn phát triển các kĩ năng hợp tác: thầy - trò; trò - trò; thầy trò - xã hội để nâng cao hiệu quả giáo dục và góp phần xây dựng “Trường học thân thiện, học sinh tích cực”. 3. Đối tượng và Phương pháp thực hiện - Chương trình Sinh học THCS. - Học sinh THCS. Cụ thể là học sinh lớp 8B4 - Phương pháp sử dụng trò chơi học tập II. NỘI DUNG 1. Cơ sở lý luận Năm học 2022 - 2023 5
4. Báo cáo biện pháp thi giáo viên giỏi Như chúng ta đã biết, năm học 2022 - 2023, với chủ đề “Tiếp tục tăng cường kỷ cương, nề nếp; nâng cao chất lượng, hiệu quả các hoạt động giáo dục và dạy học”, ngành GD&ĐT Hải Phòng tiếp tục đẩy mạnh đổi mới phương pháp, hình thức dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông 2018, tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống, giáo dục thể chất cho học sinh, tăng cường phòng, chống dịch bệnh trong trường học Để giờ dạy Sinh học 8 đạt kết quả tốt hơn, gây được hứng thú học tập và phát huy được tính tích cực, tự tin và tự nhiên của học sinh người thầy phải thường xuyên đổi mới phương pháp dạy học và hình thức tổ chức các hoạt động dạy học. Một trong những hình thức dạy học đem lại hiệu quả cao là kết hợp tổ chức các trò chơi học tập trong giờ dạy Sinh học. Hiện nay theo tôi được biết, việc tổ chức trong giờ học Sinh học ở các trường THCS chưa được nhiều giáo viên quan tâm. Nhiều giáo viên quan niệm rằng giờ học Sinh học không nên tổ chức trò chơi vì gây ồn ào dễ ảnh hưởng đến việc học tập của lớp khác. Giáo viên phải chuẩn bị vất vả mất nhiều thời gian, có thể gây cháy giáo án và đôi khi giáo viên còn cho rằng học sinh THCS đặc biệt là học sinh lớp 8 đã lớn không như học sinh mẫu giáo, tiểu học hay các em học sinh lớp 6 đầu cấp, mà còn tổ chức trò chơi. Với đặc thù của bộ môn Sinh học 8, là bộ môn khoa học thực nghiệm. Việc xây dựng tổ chức các trò chơi học tập phù hợp với nội dung bài học trong môn Sinh học cũng không phải là vấn đề quá khó, đặc biệt là đối với chương trình Sinh học 8 thì chỉ phải cần 5 - 7 phút là giáo viên có thể tổ chức được một trò chơi phù hợp để dẫn dắt học sinh tiếp thu kiến thức, củng cố kiến thức đã học hoặc thực hiện trong những buổi ngoại khoá Sinh học. Ngoài ra, còn giáo dục được thái độ của học sinh trong việc học tập Sinh học, gây được hứng thú học tập bộ môn từ đó đem lại thành công cho tiết dạy Sinh học. Về đặc trưng tâm lý của lứa tuổi này là tò mò, ham hiểu biết, thích tìm tòi cái mới, muốn khẳng định mình, các em tự cho mình là người lớn và cũng muốn mình được coi là người lớn, muốn được tham gia vào các hoạt động một cách Năm học 2022 - 2023 6
5. Báo cáo biện pháp thi giáo viên giỏi độc lập, muốn thử sức mình, thích “Học mà chơi - Chơi mà học” nên việc tổ chức các trò chơi trong dạy học Sinh học 8 chắc chắn sẽ gây được hứng thú học tập của học sinh, phát triển ở học sinh kỹ năng quan sát, phân tích tổng hợp khái quát hoá kiến thức, khả năng suy luận phán đoán, rèn luyện tác phong nhanh nhẹn của học sinh. Mặt khác Sinh học 8 nghiên cứu về cơ thể người và vệ sinh, là các kiến thức về cấu tạo, sinh lý, vệ sinh đây là những kiến thức tuy gần gũi với các em nhưng tương đối khó đòi hỏi các em phải suy nghĩ, tư duy cao, dễ gây ra căng thẳng, mệt mỏi. Vì vậy cần có một hoạt động nào đó nhẹ nhàng vừa mang lại hiệu quả học tập vừa kích thích, khích lệ tinh thần học tập của các em là điều rất cần thiết. Xuất phát từ những vấn đề nêu trên và để góp phần hoàn thiện và nâng cao các phương pháp dạy học tích cực học tập trong dạy học Sinh học tôi đã mạnh dạn nghiên cứu hoàn thành biện pháp nâng cao chất lượng dạy học với chủ đề: “Tạo hứng thú học tập qua các trò chơi trong dạy học Sinh học 8” 2. Thực trạng Sử dụng trò chơi học tập ở các môn học nói chung, trong môn sinh học 8 nói riêng là một trong những phương pháp mới nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Việc sử dụng trò chơi học tập mang lại hiệu quả to lớn trong giáo dục. Tuy nhiên trong thực tế trường tôi việc sử dụng trò chơi học tập chưa được áp dụng nhiều trong các môn học. Nếu có sử dụng thì cũng rất ít, chỉ dành cho những bài tập củng cố cuối bài khoảng năm phút. a. Đối với giáo viên: Qua thực tế giảng dạy môn sinh học 8 nói riêng ở trường trung học cơ sở, bản thân tôi nhận thấy còn tồn tại những vấn đề sau: - Do áp lực về kiến thức truyền đạt trong 45 phút nên giáo viên chú trọng truyền kiến thức hơn là tạo trò chơi trong tiết dạy. - Do lớp học đông nên khi tạo trò chơi chưa phát huy hết hiệu quả. - Do cơ sở vật chất của trường còn nhiều hạn chế Năm học 2022 - 2023 7
6. Báo cáo biện pháp thi giáo viên giỏi - Do học sinh chưa có kỹ năng sống tốt... - Giáo viên mất nhiều thời gian nghiên cứu trong khi chưa có tài liệu hướng dẫn, tham khảo. Bên cạnh đó giáo viên phải ứng dụng CNTT tốt, tra cứu và tự học hỏi với đồng nghiệp qua mạng INTENET...nên một số giáo viên chưa cập nhật được biện pháp này. b. Đối với học sinh Qua thực tế giảng dạy ở trường THCS Thị Trấn nơi tôi công tác tôi nhận thấy: - Đa số các em còn lơ là, chưa chú trọng học môn sinh học, vì các em suy nghĩ rằng đây là môn phụ nên chỉ mang tính chất đối phó. Nên các em chưa chủ động kiến thức cho mình. - Trong các tiết học, học sinh còn ngại làm việc, còn phụ thuộc vào bạn. 3. Các biện pháp thực hiện a. Biện pháp 1 : Đối với giáo viên Giáo viên bộ môn là người đóng vai trò hướng dẫn, là trung tâm thu hút học sinh tham gia, và là trọng tài của các trò chơi. Do vậy giáo viên cần lưu ý một số vấn đề sau: - Giáo viên phải có phong thái chững chạc, nghiêm túc nhưng lại hết sức vui vẻ, gần gũi, hòa đồng với các em. - Lời nói phải rõ ràng, dễ hiểu, ấn tượng, luôn gây tạo sự hấp dẫn và pha trộn ít hài hước trong mỗi trò chơi. Nhằm tác động đến tình cảm, tâm lí và đem lại niềm vui tươi, sự hứng thú trong học tập cho học sinh. - Biết phối hợp hài hòa giữa lời nói và các động tác cần thiết (Cơ mặt, tay, chân ), để học sinh dễ dàng nắm bắt nội dung và hóa thân vào các trò chơi một cách tự nhiên. - Thường là sau mỗi trò chơi phải có thưởng phạt phân minh. Tuy nhiên, đây là những trò chơi chủ yếu để phục vụ các em nắm bắt kiến thức của tiết dạy, cho nên giáo viên tránh xử phạt đối với đội thua, người thua. Mà tập trung tuyên dương, khen thưởng (nếu có) đối với người thắng, đội thắng. Nhằm động viên, Năm học 2022 - 2023 8
7. Báo cáo biện pháp thi giáo viên giỏi khích lệ tinh thần các em một cách kịp thời, kích thích sự phấn chấn, hào hứng học tập cho học sinh. - Tránh việc tổ chức trò chơi quá ồn ào, náo nhiệt gây ảnh hưởng không tốt đến các lớp học lân cận. - Thời gian chơi trong mỗi tiết dạy nên không để quá 10 phút. b. Biện pháp 2 : Đối với học sinh - Hs cần tích cực tham gia hoạt động, có sự chuẩn bị bài trước. - Cần có thái độ tích cực trong giờ học- Phải yêu thích môn học, xác định được vị trí và tầm quan trọng của môn sinh học. - Học sinh phải chủ động kiến thức. - Học sinh phải chủ động tìm hiểu luật chơi và chơi nhiệt tình trung thực - Chuẩn bị chu đáo các đồ dùng mà thầy cô yêu cầu: nháp, bút dạ, c. Cách thực hiện: Để tạo hứng thú cho học sinh khi học môn Sinh học lớp 8B4, khi áp dụng phương pháp chơi trò chơi giáo viên cần làm được những công việc sau: * Giai đoạn chuẩn bị: - Xác định mục tiêu dạy học: Đây là nhiệm vụ quan trọng nhất có tính chất quyết định. Bởi trò chơi được thiết kế phải đạt được các mục tiêu dạy học. - Xây dựng, lựa chọn trò chơi: Phù hợp, đáp ứng các mục tiêu dạy học đề ra. - Giáo viên xác định: số nhóm chơi, số người trong nhóm và các đồ dùng, dụng cụ cần thiết như: mô hình, tranh, phấn viết bảng, hệ thống câu hỏi Khi xác định số nhóm chơi, người chơi cần chú ý: + Số học sinh trong nhóm chơi phải phù hợp và có cả học sinh giỏi, khá, trung bình, yếu. Có cả học sinh có tác phong nhanh nhẹn và học sinh có tác phong chậm rụt rè, nhút nhát tham gia. + Giáo viên có thể gọi học sinh xung phong tham gia, hoặc tự giáo viên phân nhóm hoặc chỉ tên cụ thể, tất nhiên là phải giữ bí mật, chỉ công bố khi bắt đầu trò chơi... - Thời gian chơi: Giáo viên cần xác định thời điểm tổ chức trò chơi trong tiết Năm học 2022 - 2023 9
8. Báo cáo biện pháp thi giáo viên giỏi học (đầu tiết hoặc cuối tiết) hoặc buổi ngoại khoá cho phù hợp, thời gian chung dành cho toàn bộ trò chơi trong buổi học và thời gian riêng của từng người tham gia. Nếu các trò chơi được sử dụng cùng với việc học lý thuyết trên lớp thì thời gian thường ngắn còn với các buổi ngoại khoá thì thời gian dài hơn. - Tác dụng, hiệu quả chính của mỗi trò chơi: trò chơi rèn luyện kiến thức hay kĩ năng, phát triển đức tính gì ở người chơi. Người điều khiển phải xác định rõ mục tiêu giáo dục trong buổi học, tiết học để chọn những trò chơi đáp ứng yêu cầu của mình. Dù là trò chơi nào cũng phải đạt được tác dụng, hiệu quả giáo dục (mục đích, yêu cầu chính) đồng thời phải gây được hứng thú, phấn khởi với người chơi, đảm bảo an toàn, đoàn kết, không để xảy ra tranh cãi khi phân thắng, thua, xếp vị thứ, không để xảy ra tai biến gì dù rất nhỏ. - Tính chất của mỗi trò chơi: trò chơi rất đông (đòi hỏi một sự nỗ lực hỗn hợp, kéo dài suốt cuộc chơi với cường độ cao hoặc vừa phải), trò chơi động (đòi hỏi một sự nỗ lực liên tục nhưng có xen kẽ những lúc nghỉ ngơi ngắn), trò chơi tĩnh (sự nỗ lực về mặt thể lực yếu nhưng sự nỗ lực về tinh thần, trí tuệ lại cao, trò chơi mang tính chất giải trí nhưng thư giãn trong niềm vui). - Một số trò chơi cần thêm người giám sát (thường là giáo viên hoặc người do giáo viên bầu ra...) trong các cuộc tranh tài giữa các đội cũng phải chọn người, sắp xếp trước. Vì vậy, việc chuẩn bị tốt các trò chơi trước khi tổ chức thực hiện là hết sức quan trọng, đảm bảo cho sự thành công của buổi chơi là chơi để mà học mà ghi nhớ, rèn luyện. Một thiếu sót nhỏ trong việc chuẩn bị dễ làm hỏng cả một trò chơi thú vị, hấp dẫn, có tác dụng giáo dục tốt như ý nghĩa của nó. * Giai đoạn thực hiện: - Trình bày trò chơi: + Chọn lối giải thích rõ ràng: ngắn gọn, dễ hiểu, dí dỏm. Giải thích sao cho người chậm hiểu nhất cũng hiểu được, dẫn dắt người chơi từng bước để tạo sự hấp dẫn. + Nói và cử động làm mẫu thì dễ hiểu hơn, nều cần có thể chơi thử để giảng lại Năm học 2022 - 2023 10
9. Báo cáo biện pháp thi giáo viên giỏi luật lệ trò chơi. + Giáo viên phải quán triệt về sự nghiêm túc với học sinh khi tham gia trò chơi . - Điều khiển trò chơi: + Giáo viên hoặc học sinh do giáo viên cử ra điều khiển trò chơi từ chậm đến nhanh để tạo sự căng thẳng, hấp dẫn. + Khai thác sự dí dỏm của người chơi, hay chế biến trò chơi sao cho vui vẻ, thoải mái mà lại có tác dụng khắc sâu kiến thức. + Đề cao tinh thần tự giác, thẳng thắn trung thực, dành cho người phát huy sáng kiến trong phạm vi luật lệ trò chơi. + Phải đổi người chơi sao cho ai cũng có dịp thắng cuộc. + Khi bắt lỗi phải khách quan, chính xác, dứt khoát, công bằng. + Phải biết dừng trò chơi đúng lúc, khi mọi người có dấu hiệu mệt mỏi, chán nản hay khi trò chơi đã có kết quả thắng thua rõ ràng và đặc biệt phải đảm bảo thời gian như dự kiến. * Giai đoạn kết thúc: - Phạt những người thua bằng những hình phạt nhẹ nhàng, thoải mái nhưng tránh những hình phạt thô bạo hay kéo dài thời gian phạt. - Đánh giá ưu khuyết điểm của trò chơi cần thêm bớt gì không? về luật lệ, cách chơi và tính hấp dẫn, sự giáo dục của trò chơi đến đâu? Những điều nên tránh khi tổ chức trò chơi: - Đưa ra trò chơi học tập không phù hợp với đối tượng học sinh với các kiến thức sinh học mà các em được học. Học sinh tham gia chơi chưa nắm vững luật chơi, chưa có sự chuẩn bị chu đáo. - Những trò chơi xúc phạm đến nhân cách của người chơi, trò chơi thiếu văn hóa, thiếu tính giáo dục mặc dù có thể liên quan về mặt kiến thức sinh học. - Dùng hình phạt thô bạo hay kéo dài thời gian phạt đối với người phạm luật hay người thua, dễ gây nhàm chán. - Dáng vẻ của giáo viên quá đạo mạo, nghiêm nghị khi điều khiển như là trọng tài của cuộc thi đấu thể thao. Năm học 2022 - 2023 11
10. Báo cáo biện pháp thi giáo viên giỏi - Thiên vị hoặc quá dễ dãi bỏ qua hình phạt đối với người phạm luật, người thua. d. Các bước thực hiện: * Bước 1: Ổn định: Để tập trung sự chú ý của cả lớp (sau khi học một nội dung nào đó hoặc đã học song kiến thức trọng tâm của bài). * Bước 2: Giới thiệu trò chơi: Có thể làm cách nào đó để học sinh thấy được sự hấp dẫn và hứng thú của trò chơi tuy nhiên giáo viên cần trình bày ngắn gọn, xúc tích. * Bước 3: Hướng dẫn phổ biến cách chơi, luật chơi: Tuỳ theo mỗi trò chơi mà giáo viên linh động hướng dẫn. Có những trò chơi phức tạp cần hướng dẫn đầy đủ trước rồi mới chơi, nhưng cũng có những trò chơi đơn giản thì có thể chơi ngay, vừa chơi thừ vừa giải thích, làm sao cho dễ hiểu, dễ nắm mới thu hút được học sinh. * Bước 4: Chơi thử (chơi nháp): Rất quan trọng nhưng cần lưu ý: - Nếu thử nhiều: khi chơi thật sẽ nhàm chán. - Nếu không chơi thử hoặc chơi thử quá ít thì người chơi chưa nắm được cách chơi sẽ gây khó khăn cho người điều khiển khi hướng dẫn chơi. * Bước 5: Chơi: - Học sinh tham gia trò chơi với sự giám sát, điều khiển của giáo viên hoặc học sinh do giáo viên hoặc lớp bầu ra. - Khi chơi người giáo viên phải quan sát học sinh chơi để biết được thái độ, cử chỉ, phong cách ... từ đó giáo dục điều chỉnh phong cách của mình cho phù hợp. - Trong quá trình chơi, giáo viên có thể chuyển hướng khác với dự kiến ban đầu một ít, giáo viên nên linh động khéo léo dẫn đắt. Đừng quá nguyên tắc, cứng nhắc quá làm mất vui, mất không khí lớp học. - Người giáo viên đóng vai trò là người quản trò phải công bằng xử lý tình huống một cách khách quan, không thiên vị, không quá dễ dãi. - Tác phong người quản trò phải chuẩn mực, ngôn ngữ phải sư phạm không thô Năm học 2022 - 2023 12
11. Báo cáo biện pháp thi giáo viên giỏi thiển, phong cách vui tươi, dí dỏm. - Trò chơi hình phạt (đảm bảo nhẹ nhàng): Hãy quan niệm hình phạt là một trò chơi nhỏ, đừng nên bắt ép quá đáng mà nên khuyến khích động viên người bị phạt tham gia. * Bước 6: Nhận xét, đánh giá: - Cần phải biết lúc nào ngừng trò chơi (do kinh nghiệm quan sát, kinh nghiệm chơi). Đảm bảo thời gian của tiết học hoặc buổi ngoại khoá, đảm bảo sức khỏe cho người chơi, tạo sự luyến tiếc cho lần chơi sau và mang lại hiệu quả giáo dục cao. - Tiến hành đánh giá nhận xét về kết quả của trò chơi học tập và rút kinh nghiệm những sai phạm, có thể tiến hành khen, phạt nhẹ nhàng (mang tính chất khích lệ học sinh). 4. Thực nghiệm sư phạm Kết quả đạt được * Qua thực tế khi tổ chức trò chơi trong các giờ dạy Sinh học 8 tôi thấy đã đạt được những kết quả sau: - Đối với giáo viên: + Không mất nhiều thời gian, công chuẩn bị và không tốn nhiều thời gian của tiết dạy mà giáo viên và học sinh vẫn hoàn thành tốt các mục tiêu của bài học một cách nhẹ nhàng. + Giáo viên không chỉ khắc sâu kiến thức mà còn tạo một không khí lớp học thoải mái, kích thích tinh thần học tập của học sinh. Đặc biệt là khuyến khích học sinh học yếu, chậm và nhút nhát có cơ hội tích cực tham giam vào quá trình học tập. Từ đó mà hiểu bài, học tập sẽ tốt hơn, tạo được hứng thú học tập bộ môn cho học sinh. + Giáo viên thực hiện được việc đổi mới phương pháp dạy học một cách sáng tạo và có hiệu quả không mang tính công thức, gò bó. - Đối với học sinh: + Tiếp thu kiến thức một cách nhẹ nhàng, thoải mái. Năm học 2022 - 2023 13