Báo cáo Biện pháp Rèn luyện kỹ năng tự học cho học sinh qua dạy học bài Dinh dưỡng và tiêu hóa ở động vật – Sinh học Lớp 11

Nội dung tài liệu: Báo cáo Biện pháp Rèn luyện kỹ năng tự học cho học sinh qua dạy học bài Dinh dưỡng và tiêu hóa ở động vật – Sinh học Lớp 11

1. Bước 3: Tổ chức thực hiện Bước 4: Điều khiển HS báo cáo thảo luận Bước 5. GV nhận xét, đánh giá và kết luận 2. Thiết kế kế hoạch bài dạy dinh dưỡng và tiêu hóa ở động vật - Sinh học 11 nhằm phát triển kỷ năng tự học cho học sinh. I. MỤC TIÊU 1. Năng lực - Nhận thức sinh học: Nêu được quá trình dinh dưỡng gồm: lấy thức ăn, tiêu hoá, hấp thụ và đồng hoá các chất. + Trình bày được các hình thức tiêu hoá ở động vật chưa có cơ quan tiêu hoá, động vật có túi tiêu hoá, động vật + Thực hiện tìm hiểu được các bệnh về tiêu hóa ở người và các bệnh học đường liên quan đến dinh dưỡng như béo phì suy dinh dưỡng. + Giải thích được vai trò của việc sử dụng thực phẩm sạch trong đời sống con người. - Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: Hiểu biết về dinh dưỡng trong xây dựng chế độ ăn uống và các biện pháp dinh dưỡng phù hợp ở mỗi lứa tuổi và trạng thái cơ thể. Vận dụng được hiểu biết về hệ tiêu hoá để phòng các bệnh về tiêu hoá. - Năng lực tự chủ và tự học: Luôn chủ động, tích cực tìm hiểu về quá trình dinh dưỡng và tiêu hoá ở động vật qua các nguồn học liệu khác nhau và xử lí thông tin thu được. - Giao tiếp và hợp tác: Làm việc nhóm cùng nhau, biết phân công và thực hiện công việc, phối hợp hoàn thành nhiệm vụ nhóm được giao tìm hiểu về quá trình dinh dưỡng và tiêu hoá ở động vật. 2. Về phẩm chất - Học sinh yêu thích môn học hơn qua việc tự tìm ra nội dung thực tế chứng minh hiện tượng lí thuyết đã học. - Trách nhiệm, chủ động, tích cực tham gia và vận động người khác tham gia các hoạt động chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ hệ tiêu hoá. - Tìm hiểu thế giới sống: Thực hiện tìm hiểu được các bệnh về tiêu hóa ở người và các bệnh học đường liên quan đến dinh dưỡng như béo phì suy dinh dưỡng. Giải thích được vai trò của việc sử dụng thực phẩm sạch trong đời sống con người. II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Hình 6.1, 6..2, 6.3, 6.4 SGK, hình một số bệnh về hệ tiêu hoá và dinh dưỡng. - Phiếu học tập Tên các nhóm ĐV Ví dụ Hình thức tiêu hoá Quá trình tiêu hoá ĐV chưa có cơ quan tiêu hóa
2. ĐV có túi tiêu hoá ĐV có ống tiêu hoá - Tiêu chí đánh giá sản phẩm Nội dung Tiêu chí Điểm tối đa Nhóm 1 Nhóm 2 Nhóm 3 Thiết kế mô Độ chính xác mô 8 hình hình Tính thẩm mỹ và 2 sáng tạo Phiếu học Hoàn thành 8 tập Đúng kiến thức Thuyết trình Lưu loát, rõ ràng; 2 sản phẩm Tích cực chủ động trong trình bày Tổng điểm 20 + Mô hình, tranh vẽ về quá trình tiêu hóa ở các nhóm động vật và người + Video mô phỏng về quá trình tiêu hóa ở các nhóm động vật 2. Học sinh Nghiên cứu trước nội dung bài 6 và thực hiện nhiệm vụ GV giao: + Chia nhóm chuẩn bị thuyết trình. Tự chấm điểm cho cá nhân của nhóm. + Thiết kế các mô hình, video mô phỏng quá trình tiêu hóa ở động vật + Tranh quá trình tiêu hoá thức ăn ở người + Hoàn thành phiếu học tập + Báo cáo về thực trạng sử dụng thực phẩm bẩn III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ cho HS GV gửi phiếu học tập vào nhóm zalo lớp học. Yêu cầu HS tự nghiên cứu kiến thức và hoàn thiện phiếu học tập vào vở. (GV gửi phiếu học tập trước 1 tuần) PHIẾU HỌC TẬP Phiếu học tập số 1: Tên các Hình thức Quá trình Hình Ví dụ nhóm ĐV tiêu hoá tiêu hoá
3. ĐV chưa có cơ hệ tiêu hoá ĐV có túi tiêu hoá ĐV cóống tiêu hoá Phiếu học tập số 2: Dựa trên kiến thức đã học ở tiết 1, tham khảo thêm nguồn thông tin trên internet, tài liệu. HS từ những trải nghiệm của bản thân, của nhóm lớp để tìm hiểu và báo cáo các bệnh về tiêu hóa phổ biến, các bệnh học đường liên quan đến dinh dưỡng. Nội dung như sau: 1. Thực trạng, nguyên nhân và hậu quả của việc sử dụng thực phẩm bẩn hiện nay ở lứa tuổi học đường 2. Đề xuất về giải pháp dinh dưỡng và cách phòng tránh các bệnh về tiêu hóa Bước 2: Học sinh tự thực hiện nhiệm vụ ở nhà * Mục tiêu: - Trình bày được quá trình dinh dưỡng bao gồm: lấy thức ăn, tiêu hoá thức ăn, hấp thu chất dinh dưỡng, đồng hoá các chất và đào thải chất thải. - Trình bày được hình thức tiêu hoá ở động vật chưa có cơ quan tiêu hoá, động vật có túi tiêu hoá, động vật có ống tiêu hóa.
4. - Giải thích được vai trò của việc sử dụng thực phẩm sạch trong đời sống con người. Vận dụng được hiểu biết về dinh dưỡng trong xây dựng chế độ ăn uống và các biện pháp dinh dưỡng phù hợp ở mỗi lứa tuổi và trạng thái cơ thể. Chủ động, tích cực tham gia và vận động người khác tham gia các hoạt động chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ hệ tiêu hoá. - Các kỹ năng thành tố của NLTH hướng tới: KN xác định được nhiệm vụ và xây dựng được kế hoạch học tập cho bản thân; KN đọc tài liệu, quan sát tranh hình, xử lí thông tin; KN giao tiếp thông qua các hoạt động trao đổi trong nhóm và trao đổi với GV. * Nội dung: - HS tự nghiên cứu và hoàn thiện bài tập ở nhà. * Sản phẩm dự kiến: Nội dung đáp án phiếu học tập * Tìm hiểu quá trình dinh dưỡng ở động vật: GV yêu cầu HS đọc tài liệu và xem video bài giảng mà GV đã gửi, hoàn thành nội dung các phiếu học tập GV kiểm tra việc hoàn thành nhiệm vụ học tập HS Yêu cầu HS sản phẩm qua zalo. Bước 3: Thảo luận nhóm (1 tiết tại lớp) * Mục tiêu: - Hoàn thiện phiếu học tập theo nhóm - Rèn luyện các KN thành tố của NLTH như: KN đặt câu hỏi về các vấn đề liên quan nội dung tìm hiểu; KN hợp tác, giao tiếp giữa các thành viên trong thảo luận nhóm; KN giải quyết vấn đề và sáng tạo qua đề xuất ý tưởng và thiết kế video mô phỏng quá trình tiêu hóa thức ăn ở các nhóm động vật * Nội dung: - Đánh giá, rút kinh nghiệm quá trình tự học ở nhà. - Thảo luận nhóm, hoàn thành nội dung kiến thức, đặt câu hỏi thắc mắc. Thiết kế video mô phỏng quá trình tiêu hóa thức ăn ở các nhóm động vật * Sản phẩm dự kiến: - Phiếu học tập hoàn chỉnh về quá trình dinh dưỡng ở động vật; Thực trạng, nguyên nhân và hậu quả của việc sử dụng thực phẩm bẩn hiện nay ở lứa tuổi học đường; Đề xuất về giải pháp dinh dưỡng và cách phòng tránh các bệnh về tiêu hóa; ý tưởng về thiết kế video mô phỏng quá trình tiêu hóa thức ăn ở các nhóm động vật * Tổ chức thực hiện: Bước 1: Hoạt động khởi động và đánh giá phần học tập tại nhà của HS. - GV đánh giá nhận xét phần tự học, chuẩn bị bài của HS thông qua theo dõi việc đăng nhập, thực hiện nhiệm vụ học tập và sản phẩm của HS. Bước 2: Tổ chức thảo luận các nội dung trọng tâm - GV yêu cầu HS ngồi thành nhóm nhỏ 8-10 thành viên.
5. - Nhiệm vụ: Trao đổi kiến thức mình đã tìm hiểu; Hoàn thành phiếu học tập - GV tổ chức cho HS tham gia - GV hỗ trợ và đánh giá nhận xét phần làm của các nhóm. Cuối tiết 1 GV cho HS các nhóm thảo luận và thống nhất ý tưởng để thiết kế video mô phỏng quá trình tiêu hóa thức ăn ở các nhóm động vật của nhóm mình. Các tiết tiếp theo sẽ trình bày và đánh giá sản phẩm của các nhóm, giải đáp các thắc mắc. * Hướng dẫn HS cách làm: - Tìm hiểu kiến thức nền: các giai đoạn của quá trình dinh dưỡng, quá trình tiêu hóa thức ăn ở các nhóm động vật; ứng dụng vào thực tiễn trong việc xây dựng chế độ ăn uống cân đối, khỏe mạnh, phòng các bệnh về đường tiêu hóa - Thảo luận nhóm để thống nhất: Thiết kế video mô phỏng nhóm động vật tiêu hóa thức ăn mà nhóm sẽ thực hiện; Lựa chọn nguyên liệu để làm mô hình; Thiết kế mô hình cấu trúc các đối tượng động vật (Bản vẽ hoặc mô tả bằng chữ): Dự định làm như thế nào, kích thước, hình dạng và chất liệu như thế nào cho phù hợp với kiến thức sinh học về cấu tạo cơ thể của các nhóm động vật đó - Tiến hành thực nghiệm: Làm mô hình về tiêu hóa thức ăn ở các nhóm động vật, thiết kế video mô phỏng quá trình tiêu hóa thức ăn ở các nhóm động vật - Tại lớp báo cáo sản phẩm và trả lời chất vấn của nhóm bạn hoặc của GV - Điều chỉnh thiết kế/mô hình (nếu cần thiết) * Tiêu chí đánh giá sản phảm nhóm: Nội dung Tiêu chí Điểm tối đa Thiết kế mô Độ chính xác mô hình 8 hình Tính thẩm mỹ và sáng tạo 2 Phiếu học Hoàn thành 8 tập Đúng kiến thức Thuyết trình Lưu loát, rõ ràng; Tích cực chủ động trong 2 sản phẩm trình bày Tổng điểm 20 - Chú ý: + Điểm cuối cùng quy về thành điểm 10 Bước 4: Học sinh báo cáo kết quả và Giáo viên nhận xét đánh giá + Tiết 2: * Mục tiêu: Rèn luyện KN vận dụng các kiến thức đã học vào giải quyết các tình huống, KN phân tích, tổng hợp về quá trình dinh dưỡng bao gồm: lấy thức ăn, tiêu hóa, hấp thụ và đồng hóa chất dinh dưỡng. Phân biệt được các hình thức tiêu hóa ở động vật; Vận dụng được hiểu biết về dinh dưỡng trong xây dựng chế độ ăn uống và các biện pháp dinh dưỡng phù hợp ở mỗi lứa tuổi và trạng thái cơ thể. * Nội dung: Thảo luận nhóm hoàn thành các câu hỏi thực tiễn và phiếu học tập.
6. * Sản phẩm dự kiến: - Phụ lục 1 - Mô hình và video mô phỏng quá trình tiêu hóa ở các nhóm động vật; phiếu đánh giá sản phẩm của các nhóm * Tổ chức thực hiện: GV Chia nhiệm vụ cho các nhóm và yêu cầu HĐ nhóm hoàn thành - HS các nhóm lần lượt trình bày nội dung của phiếu học tập số 1, số 2 mô hình đã thiết kế của nhóm trước lớp. Đánh giá, nhận xét tiết 2: - GV hướng dẫn HS sử dụng bộ công cụ đánh giá theo tiêu chí (mỗi HS 01 phiếu) - Hướng dẫn HS đặt câu hỏi cho các nhóm về quá trình lấy chất dinh dưỡng ở động vật, quá trình tiêu hóa thức ăn ở các nhóm động vật, HS có thể chụp lại mô hình của nhóm khác để có tư liệu đánh giá. - Hướng dẫn HS tổng hợp kết quả, thảo luận trong nhóm để đưa ra kết quả đánh giá của cả nhóm đối với nhóm khác.Tổ chức cho HS hỏi và trả lời các câu hỏi thắc mắc - GV chốt lại kiến thức, giải đáp các câu hỏi, mở rộng kiến thức cho HS - Cho HS tự đánh giá và đánh giá nhóm thông qua mẫu phiếu đánh giá + Tiết 3: * Mục tiêu: - Vận dụng được hiểu biết về dinh dưỡng trong xây dựng chế độ ăn uống và các biện pháp dinh dưỡng phù hợp ở mỗi lứa tuổi và trạng thái cơ thể. - Rèn luyện năng lực ngôn ngữ, giao tiếp thông qua việc trình bày sản phẩm của nhóm; KN đặt và trả lời câu hỏi. * Nội dung: Phiếu học tập số 3: 1. Thực trạng, nguyên nhân và hậu quả của việc sử dụng thực phẩm bẩn hiện nay ở lứa tuổi học đường 2. Đề xuất về giải pháp dinh dưỡng và cách phòng tránh các bệnh về tiêu hóa * Sản phẩm dự kiến: Video về thực trạng, nguyên nhân và hậu quả của việc sử dụng thực phẩm bẩn hiện nay ở lứa tuổi học đường (5-7 phút); Đề xuất về giải pháp dinh dưỡng và cách phòng tránh các bệnh về tiêu hóa * Tổ chức thực hiện: - Nhóm HS thực hiện video (hoặc báo cáo) về thực trạng, nguyên nhân và hậu quả của việc sử dụng thực phẩm bẩn hiện nay ở lứa tuổi học đường trình bày sản phẩm - Nhóm HS đóng vai chuyên gia dinh dưỡng: tìm hiểu những hậu quả và giải pháp để tư vấn về sức khỏe và dinh dưỡng - Các thành viên còn lại tìm hiểu về thực trạng, nguyên nhân, hậu quả, giải pháp để trao đổi với chuyên gia tại chương trình Đánh giá, nhận xét tiết 3:
7. - Hướng dẫn HS tổng hợp kết quả, thảo luận trong nhóm để đưa ra kết quả đánh giá của cả nhóm đối với nhóm các nhóm.Tổ chức cho HS hỏi và trả lời các câu hỏi thắc mắc - GV chốt lại kiến thức, giải đáp các câu hỏi, mở rộng kiến thức cho HS - Để đánh giá hiệu quả của việc lĩnh hội tri thức trong chủ đề này, tôi sử dụng bài kiểm tra 15 phút III. Kết luận Qua phân tích nội dung bài dinh dưỡng và tiêu hóa ở động vật và vận dụng quy trình thiết kế bài dạy theo hướng phát triển kỷ năng tự học cho HS, tôi đã thiết kế bài dạy và tổ chức các hoạt động học tập như thiết kế mô hình, dựng video mô phỏng, video về thực trạng, nguyên nhân và hậu quả của việc sử dụng thực phẩm bẩn hiện nay ở lứa tuổi học đường; đề xuất về giải pháp dinh dưỡng và cách phòng tránh các bệnh về tiêu hóa, hoạt động nhóm nhằm giúp học sinh chủ động tiếp nhận kiến thức mới, củng cố kiến thức đã học và biết vận dụng kiến thức, kĩ năng tự học vào việc giải quyết các vấn đề thực tiễn, đồng thời hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh đặc biệt là phát triển năng lực tự học. Đóng góp một cách thức tổ chức dạy học hiệu quả, từ đó nhân rộng mô hình, góp phần đổi mới, nâng cao chất lượng dạy học Sinh học hiện nay Kết quả thực nghiệm bước đầu cho thấy các biện pháp đưa ra đúng đắn khi tổ chức dạy học rèn luyện kỹ năng tự học cho học sinh. Đóng góp một cách thức tổ chức dạy học hiệu quả, từ đó nhân rộng mô hình góp phần tạo hứng thú, kích thích được tính chủ động, tích cực của HS, đồng thời tăng sự tương tác giữa GV và HS góp phần đổi mới nâng cao chất lượng dạy học.
8. Phụ lục 1: Đề kiểm tra thường xuyên Trắc nghiệm khách quan Câu 1: Trình tự các giai đoạn của quá trình dinh dưỡng ở người là A. lấy thức ăn → tiêu hóa thức ăn → tổng hợp các chất → hấp thụ chất dinh dưỡng → thải chất cặn bã. B. hấp thụ chất dinh dưỡng → tiêu hóa thức ăn → lấy thức ăn → tổng hợp các chất → thải chất cặn bã. C. lấy thức ăn → tiêu hóa thức ăn → hấp thụ chất dinh dưỡng → tổng hợp các chất → thải chất cặn bã. D. lấy thức ăn → hấp thụ chất dinh dưỡng → tiêu hóa thức ăn → tổng hợp các chất → thải chất cặn bã. Câu 2: Trong quá trình dinh dưỡng ở người, các chất dinh dưỡng được hấp thụ vào máu ở cơ quan nào? A. Thực quản. B. Dạ dày. C. Ruột non. D. Ruột già. Câu 3: Sau giai đoạn tiêu hóa và hấp thụ, chất dinh dưỡng được vận chuyển đến từng tế bào nhờ A. hệ bài tiết. B. hệ tuần hoàn. C. hệ hô hấp. D. hệ nội tiết. Câu 4: Ở động vật chưa có cơ quan tiêu hóa, thức ăn được tiêu hóa bằng hình thức nào? A. Tiêu hóa nội bào. B. Tiêu hóa ngoại bào. C. Tiêu hóa nội bào và tiêu hóa ngoại bào. D. Tiêu hóa bằng ống tiêu hóa. Câu 5: Nhóm động vật nào dưới đây tiêu hóa thức ăn trong ống tiêu hóa? A. Trùng roi, trùng đế giày, trùng amip. B. Thủy tức, trùng đế giày, châu chấu. C. Bọt biển, thủy tức, giun đất. D. Giun, châu chấu, chim bồ câu. Câu 6: Quá trình tiêu hoá ở động vật có túi tiêu hoá chủ yếu diễn ra như thế nào? A. Thức ăn được tiêu hoá nội bào nhờ enzyme thuỷ phân chất dinh dưỡng phức tạp thành những chất đơn giản mà cơ thể hấp thụ được. B. Thức ăn được tiêu hoá ngoại bào nhờ enzyme thuỷ phân chất dinh dưỡng phức tạp thành những chất đơn giản mà cơ thể hấp thụ được. C. Thức ăn được tiêu hoá ngoại bào trong túi tiêu hóa, sau đó được hấp thụ vào tế bào và tiếp tục tiêu hóa nội bào. D. Thức ăn được tiêu hoá nội bào trong túi tiêu hóa, sau đó được hấp thụ vào tế bào và tiếp tục tiêu hóa ngoại bào. Câu 7: Quá trình tiêu hóa thức ăn trong hệ tiêu hóa của người diễn ra theo trình tự nào dưới đây? A. Miệng → ruột non→ dạ dày→ hầu → ruột già→ hậu môn. B. Miệng → thực quản → dạ dày → ruột non → ruột già→ hậu môn. C. Miệng → ruột non→ thực quản → dạ dày → ruột già → hậu môn. D. Miệng → dạ dày → ruột non → thực quản → ruột già → hậu môn.
9. Câu 8: Người mắc bệnh táo bón chủ yếu do nguyên nhân nào sau đây? A. Sử dụng chất kích thích; do các tác nhân gây dị ứng. B. Chế độ ăn ít chất xơ, không đủ nước; ít vận động; nhịn đại tiện. C. Vệ sinh răng miệng không sạch sẽ; ăn nhiều thực phẩm chứa nhiều đường. D. Sử dụng thuốc kháng sinh không đúng chỉ dẫn; vệ sinh môi trường không Câu 9: Đâu không phải là biện pháp để phòng tránh các bệnh về tiêu hóa? A. Có chế độ ăn đủ chất, đủ lượng. B. Vận động ngay sau khi ăn để hạn chế hấp thụ chất béo. C. Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. D. Hạn chế đồ ăn mặn, đồ chiên xào. Câu 10: Tại sao cần có chế độ ăn phù hợp với mỗi lứa tuổi, giới tính và tình trạng sinh lí của cơ thể? A. Vì mỗi lứa tuổi, giới tính và tình trạng sinh lí khác nhau có nhu cầu về chất béo khác nhau. B. Vì mỗi lứa tuổi, giới tính và tình trạng sinh lí khác nhau có nhu cầu về năng lượng và các chất dinh dưỡng khác nhau. C. Vì mỗi lứa tuổi, giới tính và tình trạng sinh lí khác nhau có sở thích về ăn uống khác nhau. D. Vì mỗi lứa tuổi, giới tính và tình trạng sinh lí khác nhau có các bệnh về tiêu hóa khác nhau. ĐÁP ÁN VÀ THANG ĐIỂM Mỗi câu đúng 1,0 điểm 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 C C B A D C B B B B
10. Phụ lục 2. Một số hình ảnh và sản phẩm học tập của học sinh HS thảo luận và thiết kế mô hình tiêu hóa ở người