Báo cáo Biện pháp Rèn kỹ năng đọc cho học sinh vùng dân tộc thiểu số đối với Lớp 3 của trường Tiểu học Sa Lung

Nội dung tài liệu: Báo cáo Biện pháp Rèn kỹ năng đọc cho học sinh vùng dân tộc thiểu số đối với Lớp 3 của trường Tiểu học Sa Lung

1. 3 - Đa phần các em là người dân tộc thiểu số, vốn từ Tiếng Việt của các em còn hạn chế nên khi đọc các em không hiểu nội dung văn bản; không hiểu ý nghĩa tình cảm của tác giả muốn gửi gắm ở trong bài đọc. II. NỘI DUNG BIỆN PHÁP 1. Hướng dẫn học sinh đọc ngắt, nghỉ hơi trong câu, đoạn. Trong các bài đọc đối với dạng bài đọc văn bản (phần luyện đọc thành tiếng) tôi cho học sinh đọc nối tiếp câu, đoạn, yêu cầu cả lớp lắng nghe và tìm câu dài, khó đọc. Sau khi học sinh phát hiện được câu dài, khó đọc tôi ghi vào bảng phụ rồi yêu cầu học sinh đọc thầm tìm cách ngắt nghỉ hơi hợp lý trong câu. Và gọi học sinh đọc, gọi học sinh nhận xét thông qua hệ thống câu hỏi gợi ý: Em nào có ý kiến khác? Bạn ngắt nghỉ trong câu đã hợp lý chưa? Trường hợp những em đọc ngắt, nghỉ hơi chưa đúng tôi sẽ yêu cầu các em lắng nghe cô giáo đọc lại câu đó và hỏi: Trong câu cô vừa đọc cần ngắt, nghỉ hơi ở vị trí nào? Mời một vài em đọc lại. Học sinh đọc và ngắt hoặc nghỉ hơi để các bạn khác nhận xét bổ sung và giáo viên thống nhất cách đọc. Bên cạnh đó giáo viên sử dụng kĩ thuật tia chớp trong rèn đọc câu khó cho học sinh tôi thấy rất hiệu quả thông qua việc học sinh lần lượt nêu ngắn gọn và nhanh chóng ý kiến của mình. Ví dụ: Bài “Nhớ lại buổi đầu đi học”- SGK Tiếng Việt lớp 3 tập 1 “Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cánh hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng”. Bằng kĩ thuật tia chớp giáo viên đưa ra câu hỏi: Để đọc được tốt câu văn trên em cần ngắt, nghỉ hơi ở đâu và nhấn giọng vào những từ ngữ nào? Rất nhanh nhiều học sinh nêu được ý kiến của mình để có thể đưa ra cách đọc của câu văn. Từ đó giáo viên hướng dẫn học sinh chính xác kiến thức đọc câu văn này như sau: “Tôi quên thế nào được / những cảm giác trong sáng ấy / nảy nở trong lòng tôi / như mấy cánh hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng”.// Giáo viên cũng nêu rõ một gạch là ngắt hơi, hai gạch là nghỉ hơi và đọc nhấn giọng ở những từ ngữ gạch chân giúp học sinh dễ phân biệt, sau đó cho học sinh đọc lại câu văn.
2. 4 Khi hướng dẫn học sinh ngắt hơi giữa các câu văn, câu thơ mà không có dấu phẩy tôi thường hướng dẫn các em cần ngắt hơi giữa các cụm từ có nghĩa. Khi dạy bài đọc là bài thơ, mà học sinh ngắt hơi sai nhịp thơ tôi làm như sau: Đối với những câu thơ không có dấu câu tôi thường yêu cầu học sinh tự tìm những câu thơ đó và nêu cách ngắt nhịp, gọi học sinh khác nêu cách ngắt nhịp của mình. Nếu cả hai học sinh trả lời đúng thì tôi tuyên dương, còn nếu sai thì tôi đưa ra câu hỏi gợi mở: - Nếu ta ngắt nhịp như vậy thì nghĩa của câu thơ đó thế nào? - Em có hiểu nghĩa của câu thơ đó không? - Vậy ta phải ngắt nhịp như thế nào? Khi học sinh đọc ngắt đúng nhịp câu thơ, tôi gọi học sinh đọc lại câu đó và nhận xét. Ví dụ bài: “Cái cầu” - SGK Tiếng Việt 3- tập 1 Nhện qua chum nước / bắc cầu tơ nhỏ Con sáo sang sông/ bắc cầu ngọn gió Con kiến qua ngòi / bắc cầu lá tre.// 2. Hướng dẫn học sinh đọc đúng rõ ràng, lưu loát và kết hợp sửa ngọng cho học sinh. * Hướng dẫn học sinh đọc đúng rõ ràng, lưu loát: Trong hoạt động luyện đọc thành tiếng yêu cầu học sinh đọc đúng và bước đầu biết đọc diễn cảm các đoạn văn miêu tả, câu chuyện, bài thơ. Vì vậy trong tiết học ngay từ Hoạt động Mở đầu để tạo hứng thú, thoải mái cho học sinh tôi thường làm như: bắt nhịp một bài hát hoặc mở một vi deo bài hát để học sinh hát và vận động theo bài hát; Sử dụng các trò chơi học tập, ví dụ: Đuổi hình bắt chữ, Rung chuông vàng, ô cửa bí mật . . . Để học sinh tập trung, chú ý vào bài đọc, tôi tổ chức cho học sinh chơi trò chơi Truyền điện. Khi cô giáo cho học sinh đọc một câu hoặc một đoạn đầu tiên của bài. Em học sinh đó đọc đúng thì có quyền chỉ định bất kỳ một bạn khác để đọc, cứ như vậy đến hết bài. Nếu học sinh đọc chưa đúng, chưa truyền điện được cho bạn thì giáo viên và các bạn sẽ hỗ trợ kịp thời.
3. 5 Trong phần hướng dẫn luyện đọc thành tiếng: Tôi thường vận dụng phương pháp luyện đọc theo mẫu. Giáo viên đọc mẫu phải đảm bảo đọc thật chuẩn, đọc đúng, trôi chảy thể hiện đúng giọng đọc của từng bài. Nếu trong lớp có học sinh đọc hay, đọc diễn cảm thì có thể mời học sinh đó đọc mẫu (nhưng không phải tiết nào cũng để học sinh đọc). Khi đọc tôi yêu cầu cả lớp ổn định trật tự, tạo cho học sinh tâm thế nghe đọc và đọc thầm theo. Trong khi đọc tôi chọn đứng ở vị trí bao quát được cả lớp, cầm sách mở rộng, đọc đủ lớn để các em ngồi cuối cũng nghe rõ và thỉnh thoảng mắt phải dừng sách nhìn lên học sinh nhưng không làm cho bài đọc bị gián đoạn. Để việc đọc mẫu có tác dụng và hiệu quả cao thì khi soạn bài giáo viên cần luyện đọc đi đọc lại nhiều lần sao cho trôi chảy và tìm được giọng đọc đúng, đọc hay cho từng bài; tìm ra được câu, đoạn mà học sinh có thể đọc hay bị vấp, khó đọc chứ không đơn thuần là chỉ tìm ra những từ khó, dễ lẫn. Đối với học sinh đọc chưa đảm bảo tốc độ tôi rèn đọc cho các em bằng cách: Dựa vào tốc độ đọc của từng em tôi chọn sẵn bài có số lượng tiếng cho trước và dự tính đọc trong bao nhiêu phút thì đạt yêu cầu (theo đơn vị cụm, từ, câu, đoạn, bài). Tuỳ theo mức độ khó của từng bài mà tôi đề ra yêu cầu với quỹ thời gian nhất định. Các em sẽ luyện đọc nhiều lần như vậy đến khi tốc độ đọc đảm bảo yêu cầu đề ra. Trong quá trình các em đọc tôi luôn động viên, khích lệ, sửa sai kịp thời cho học sinh. * Hướng dẫn sửa đọc ngọng cho học sinh: Từ thực tế các tiết đọc trên lớp tôi phát hiện ra có một số em đọc ngọng. Khi đọc ngọng như vậy sẽ làm cho các em hiểu sai nghĩa của từ, hiểu sai nội dung bài đọc. Trong lớp tôi dạy thì tôi thấy có hai trường hợp ngọng: - Trường hợp ngọng thứ nhất là do các em thường xuyên tiếp xúc với những người nói ngọng nên các em thành thói quen nói ngọng theo dẫn đến đọc ngọng. - Trường hợp ngọng thứ hai là do phát âm có điểm khiếm khuyết (bệnh lý bẩm sinh) + Trường hợp thứ nhất: Trong quá trình hướng dẫn sửa đọc ngọng cho các em tôi luôn tạo cho các em sự thoải mái, thật bình tĩnh trước khi đọc (nói); không hỏi dồn dập để các em lúng túng. Ngoài ra tôi còn cho các em luyện đọc theo nhóm đôi để các em tự nghe và sửa lỗi cho nhau.
4. 6 Giáo viên phải thật kiên trì dạy các em nói thật chậm từng từ, từng câu; với mỗi chữ cái hay các âm vần phải dạy các em cách đặt lưỡi thế nào? Hơi bật ra làm sao. Ví dụ: hướng dẫn cách phát âm của âm l: Đầu lưỡi đặt lên lợi của hàm răng trên, hơi bật từ trong cổ họng đi ra ngoài. Hay đối với âm ch khi phát âm thì âm gió ra nhiều, trong khi phát âm tr thì hơi gió bị kìm giữ trong miệng, lưỡi hơi cong lên, âm gió phát ra mạnh. Khi giao tiếp hay kể chuyện với các em tôi phải thường xuyên dùng những từ ngữ thật chuẩn, các em sẽ nghe và bắt chước theo câu chuyện mà cô kể. Bên cạnh đó đối với những trường hợp học sinh đọc ngọng tôi thường kết hợp, trao đổi với các bậc phụ huynh cùng sửa ngọng cho các em ngay khi ở nhà như: Chú ý cách phát âm của bản thân (phụ huynh) cũng như các thành viên khác trong gia đình, với những từ các em nói ngọng phụ huynh ghi nhớ những từ đó và nhắc lại nhiều lần sao cho thật chuẩn rồi sau đó cho các em nói lại. Cần hạn chế cho các em tiếp xúc với người hay nói ngọng. Khi các em nói ngọng, tôi nhắc nhở học sinh tuyệt đối không được cười chê và tuyệt đối không nhại lại bạn. + Trường hợp thứ hai: Đối với những em ngọng do khiếm khuyết (bệnh lý bẩm sinh) thì tôi sẽ trao đổi với phụ huynh nên cho các em đi thăm khám y tế, nhờ sự can thiệp của các y bác sĩ để giúp các em cải thiện khả năng nói của mình (nếu không được can thiệp kịp thời sẽ dẫn đến việc các em hạn chế bày tỏ quan điểm, cảm xúc của mình, khiến các em dễ nổi nóng, gây hấn, căng thẳng, mất tự tin và ngại giao tiếp) Ngoài ra tôi cũng động viên, khuyến khích các em trong các tiết học và cũng trao đổi thường xuyên với phụ huynh về việc học cũng như sự cố gắng, tiến bộ của các em. Việc sửa ngọng đòi hỏi người giáo viên cần phải kiên trì, quan tâm thường xuyên tới các em để giúp các em tự tin khi giao tiếp. 3. Hướng dẫn học sinh đọc phân biệt lời nhân vật Giáo viên đọc mẫu với ngữ điệu phù hợp hoặc cho học sinh xem các video đọc mẫu của bài đọc để học sinh phát hiện ra lời người dẫn truyện và lời các nhân vật trong đối thoại. Nếu học sinh chưa phân biệt được giáo viên giải thích cho học sinh hiểu lời người kể chuyện tự nó cất lên, không cần giới thiệu. Nhưng lời nhân vật thường đi kèm lời dẫn của người kể chuyện, lời dẫn được
5. 7 kết thúc bằng dấu hai chấm, sau đó xuống dòng gạch ngang đầu dòng rồi mới cho xuất hiện lời nhân vật. Nếu học sinh còn lúng túng về ngữ điệu của lời người kể chuyện và lời của các nhân vật giáo viên hỗ trợ học sinh bằng cách cho học sinh tìm hiểu về tính cách, độ tuổi, tâm trạng các nhân vật ra sao để có ngữ điệu thích hợp và thay đổi ngữ điệu như thế nào trong từng văn cảnh cho phù hợp với diễn biến của câu chuyện. Bước đầu học sinh làm chủ được giọng đọc về ngữ điệu, tốc độ, đọc cao giọng, thấp giọng hay nhấn giọng kết hợp với cử chỉ điệu bộ nét mặt để diễn tả đúng nội dung của văn bản. 4. Hướng dẫn học sinh đọc hiểu văn bản Đọc hiểu là một trong những yếu tố của năng lực ngôn ngữ. Để giúp học sinh hiểu được các văn bản thì giáo viên phải hướng dẫn học sinh trả lời được dưới dạng các câu hỏi: + Câu hỏi hình thức: Từ hệ thống câu hỏi về hình thức sẽ giúp học sinh biết cách đọc hiểu hình thức văn bản. Để làm tốt điều này thì giáo viên cần giúp học sinh biết được về hình dáng, điệu bộ, hành động của nhân vật; thời gian, địa điểm và trình tự các sự việc trong câu chuyện; Nhận biết được vần và biện pháp tu từ so sánh trong thơ; Ví dụ bài đọc: Bạn mới - Sách Tiếng Việt 3 tập 1. Giáo viên đưa ra câu hỏi: - Vì sao trong giờ ra chơi, A-i-a không tham gia cùng nhóm nào? - Những chi tiết nào cho thấy A-i-a rất rụt rè? - Thầy giáo đã giúp A-i-a tự tin bằng cách nào? + Câu hỏi nội dung: Cùng với việc giúp học sinh biết cách đọc hiểu được hình thức văn bản thì việc giúp học sinh biết cách đọc hiểu câu hỏi nội dung rất quan trọng. Từ các câu hỏi về nội dung giúp học sinh hiểu được ý chính trong đoạn, trong bài. Hiểu được điều tác giả muốn nói qua văn bản dựa vào gợi ý. Để rèn cho học sinh Kỹ năng đọc hiểu tôi vận dụng các câu hỏi gợi mở Ví dụ: Bài: Con heo đất Sách Tiếng Việt 3 tập 1 Khi giáo viên hướng dẫn tìm hiểu nội dung bài đọc bằng cách đưa ra những câu hỏi gợi mở như: - Bạn nhỏ mong bố mua cho đồ chơi gì?
6. 8 - Bố mẹ hướng dẫn bạn nhỏ làm cách nào để mua được món đồ chơi đó? - Bạn nhỏ dành dụm tiền như thế nào? - Vì sao cuối cùng bạn nhỏ không muốn đập vỡ con heo đất? Để học sinh trả lời nhanh các câu hỏi trên tôi vận dụng kĩ thuật động não và phương pháp hỏi đáp. Còn đối với những câu hỏi nêu nội dung bài thì tôi sử dụng phương pháp thảo luận hay sử dụng thêm kỹ thuật khăn trải bàn để học sinh nêu được nội dung của bài Con heo đất. - Qua câu chuyện trên, em thấy bạn nhỏ là người như nào? Giáo viên sử dụng đa dạng các loại câu hỏi ở những mức độ khác nhau để thực hiện dạy học phân hóa và hướng dẫn học sinh đọc hiểu. Khi học sinh đã hiểu được các từ ngữ thể hiện điệu bộ, hành động của nhân vật; hiểu được nội dung bài đọc thì học sinh sẽ đọc tốt hơn. * Lưu ý: Khi đưa ra các câu hỏi để tìm hiểu nội dung bài học, giáo viên cần đưa ra các câu hỏi ngắn gọn dễ hiểu, liên hệ với thực tế. Tránh những câu hỏi dài dòng, không rõ nghĩa làm cho HS khó hiểu dẫn đến trả lời sai nội dung bài học. 5. Tăng cường luyện tập rèn đọc cho học sinh. Việc tăng cường môn Tiếng Việt cho học sinh lớp 3 đặc biệt là học sinh dân tộc thiểu số là việc làm rất cần thiết. Trong các môn học và hoạt động giáo dục tôi thường chú ý đến việc đọc đúng và đọc hiểu cho các em học sinh. Đối với các môn học giáo viên sử dụng phương pháp dạy học tích hợp. VD: Môn toán tôi rèn đọc cho học sinh bằng cách cho học sinh đọc đầu bài đặc biệt các bài toán có lời văn. Học sinh đọc sai thì giáo viên hỗ trợ học sinh sửa sai kịp thời. Các môn học khác như: Đạo đức, Tự nhiên và xã hội, Công nghệ tôi sử dụng kỹ thuật khăn trải bàn để tìm hiểu nội dung các bức tranh học sinh ghi lại nội dung và thuyết trình về bức tranh đó nếu học sinh thuyết trình chưa đúng tôi tiếp tục hỗ trợ cho học sinh để học sinh thuyết trình hay hơn.
7. 9 Tổ chức các tiết tăng cường Tiếng Việt ngoài giờ lên lớp như: Ngày hội đọc sách; các hoạt động tham gia đọc tại Thự viện, sân khấu hoá Thông qua các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp; các hoạt động trải nghiệm; hoạt động đọc thư viện do nhà trưởng tổ chức thì giáo viên phối hợp với cha mẹ học sinh dưới nhiều hình thức để tổ chức cho các em được tham gia nhiều các nội dung; có nhiều cơ hội được thể hiện năng lực của bản thân góp phần nâng cao chất lượng đọc cho các em. Ví dụ 1: Tại ngày hội đọc sách ngoài việc học sinh tự chọn các cuốn sách yêu thích để đọc thì giáo viên sử dụng phương pháp phân nhóm để tham gia các hoạt động chung của nhà trường như tham gia góc viết, vẽ, góc rung chuông vàng; Ví dụ 2: Hoạt động đọc tại thư viện giáo viên phối hợp cùng cô thư viện giới thiệu những cuốn sách mới và hay để học sinh tìm tòi khám phá. Ở hoạt động này giáo viên sử dụng phương pháp dạy học chia nhóm, để học sinh cùng đọc, học sinh đọc cho nhau nghe, các nhóm tìm hiểu nội dung câu chuyện, yêu cầu học sinh vẽ lại bức tranh hay viết một vài câu cảm nhận về nội dung câu chuyện đó. Có rất nhiều bức tranh đẹp thể hiện được những nội dung được bày tại thư viện. Đây chính là động lực khuyến khích các em đọc nhiều hơn. (Hình ảnh học sinh đọc sách trong thư viện)
8. 10 Ngoài các hoạt động giáo dục của nhà trường, trong lớp tôi phát động phong trào "nhóm đọc tốt" nhằm mục đích nâng cao chất lượng đọc của học sinh. Tôi cho những em đọc tốt và những em đọc chưa đạt thành một nhóm, tạo điều kiện cho các em học tập kèm cặp lẫn nhau, hỗ trợ nhau cùng tiến bộ. Mỗi giờ truy bài hoặc cuối buổi cho các em kèm cặp lẫn nhau. Tôi chủ động giành thời gian theo dõi, kiểm tra từng nhóm để hướng dẫn và bổ sung thêm. (Hình ảnh các nhóm luyện đọc) Ngoài ra, tôi sử dụng góc Thư viện của lớp học, khuyến khích học sinh các nhóm đọc truyện trong giờ ra chơi để nâng cao thêm kĩ năng đọc cho học sinh. Tôi cho thi đua giữa các nhóm để cuối tuần, mỗi tháng có đánh giá tổng kết, bình chọn bao nhiêu nhóm đạt nhóm đọc tốt, tôi cũng động viên các em bằng cách thưởng cho các em những sticker ngộ nghĩnh, hay quyển vở, bút chì .... để từ đó các em có hứng thú với hoạt động đọc.
9. 11 (Hình ảnh góc Thư viện của lớp 3B) Thông qua các môn học và các hoạt động giáo dục thì việc học Tiếng Việt được tăng cường hơn chính vì vậy chất lượng đọc của các em tốt hơn. III. KẾT QUẢ THU ĐƯỢC SAU KHI SỬ DỤNG BIỆN PHÁP Sau khi áp dụng “Rèn kỹ năng đọc cho học sinh vùng dân tộc thiểu số đối với lớp 3 của trường Tiểu học Sa Lung.” chất lượng đọc của học sinh đã từng bước được nâng lên rõ rệt. + Trong giờ học các em mạnh dạn, tự tin phát biểu ý kiến, chia sẻ nội dung bài học một cách rõ ràng. + Hiện tượng đọc ngọng, phát âm chưa chuẩn không còn nhiều + Phần lớn các em đã biết đọc đúng lời nhân vật. Các em thích đến thư viện để tìm, mượn những quyển truyện, quyển sách hay mà mình yêu thích để tự mình đọc mỗi ngày vừa giúp các em giải trí vừa rèn luyện đọc mà không gây nhàn chán và mang tính giáo dục khuôn khổ cho các em. + Trong cuộc thi kể chuyện và đọc diễn cảm cấp trường có số lượng học sinh tham gia đông được các thầy cô trong trường đánh giá cao.
10. 12 Kết quả khảo sát kiểm tra đọc ở lớp 3B tại thời điểm tháng 02 năm 2023 cụ thể như sau: IV. KẾT LUẬN CỦA BIỆN PHÁP Sau khi áp dụng các biện pháp trên chất lượng đọc của học sinh lớp tôi hiện nay đã có nhiều tiến bộ. Đối với các văn bản đọc các em đã đọc đúng, rõ ràng, lưu loát; đối với các văn bản có nhân vật các em đã đọc đúng lời của các nhân vật, hiểu được nội dung văn bản phù hợp với mục tiêu giáo dục phát triển năng lực của học sinh và là tiền đề để giáo viên thực hiện tốt đổi mới chương trình giáo dục phổ thông năm 2018. Biện pháp của tôi đưa ra đã được các đồng chí giáo viên trong khối 3 cùng tham gia áp dụng thực hiện có hiệu quả tại đơn vị. Trên đây là biện pháp “Rèn kỹ năng đọc cho học sinh vùng dân tộc thiểu số đối với lớp 3 của trường Tiểu học Sa Lung.” mà tôi đã thực hiện, chắc chắn không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của ban giám khảo để biện pháp của tôi được hoàn thiện hơn và tiếp tục được áp dụng ở những năm học tiếp theo góp phần nâng cao chất lượng bộ môn Tiếng Việt. Ngày 20 tháng 02 năm 2023 XÁC NHẬN CỦA CƠ QUAN ĐƠN VỊ NGƯỜI VIẾT BÁO CÁO HIỆU TRƯỞNG Trịnh Thị Vân Triệu Thị Hoài