Báo cáo Biện pháp Phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh Lớp 5 thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp

Nội dung tài liệu: Báo cáo Biện pháp Phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh Lớp 5 thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp

1. 3 Tìm hiểu thực trạng việc phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh lớp 5 thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp. Đề xuất các biện pháp nhằm triển năng lực và phẩm chất cho học sinh lớp 5 thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu Thực hiện nghiên cứu trên đối tượng học sinh lớp 5A do tôi làm chủ nhiệm. Do vậy, tôi có nhiều cơ hội quan sát và hiểu rõ học sinh hơn. 5. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu lý luận. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Điều tra, trực quan, nêu gương, hỏi đáp, đàm thoại, quan sát, vv. II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 1.Cơ sở lí luận Mục tiêu của giáo dục tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời (trích Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo). Hoạt động ngoài giờ lên lớp nhằm củng cố, phát triển kiến thức - kĩ năng các môn học; hình thành và phát triển các năng lực, phẩm chất theo nội dung đánh giá quy định tại Thông tư số 22/2016/TT-BGDĐT ngày 22/9/2016 sửa đổi bổ sung một số điều của Quy định đánh giá HS tiểu học ban hành kèm theo Thông tư số 30/2014/TT-BGDĐT ngày 28/8/2014 của Bộ trưởng Bộ giáo dục và đào tạo (Thông tư 22). Mục tiêu và nhiệm vụ giáo dục được quán triệt vào hoạt động ngoài giờ lên lớp ở trường tiểu học như sau:
2. 4 Nhiệm vụ củng cố tăng cường nhận thức. Nhiệm vụ bồi dưỡng hệ thống thái độ. Nhiệm vụ hình thành hệ thống kĩ năng, hành vi. 2. Cơ sở thực tiễn Hoạt động ngoài giờ lên lớp ở tiểu học trong những năm qua đã có nhiều sự chuyển biến rõ nét, đã được các cấp quản lý giáo dục, các trường, đội ngũ giáo viên cũng như cộng đồng quan tâm và có các giải pháp tích cực nhằm nâng cao chất lượng hoạt động. Hệ thống văn bản chỉ đạo cũng đã đề cập nhiều đến việc tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp, đặc biệt là khi Bộ giáo dục và đào tạo phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” thì việc đầu tư cho hoạt động ngoài giờ đã được chú trọng nhiều hơn. Tuy nhiên một số giáo viên chưa chủ động trong việc tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp cho học sinh mang màu sắc riêng của lớp nên các hoạt động chưa phong phú. Giáo viên chỉ tập trung vào các hoạt động dạy kiến thức văn hóa trên lớp. Đối với hoạt động ngoài giờ lên lớp, giáo viên chỉ chủ yếu tổ chức trong phạm vi lớp học chưa mở rộng nhiều hoạt động ngoài trời, hoặc chỉ dạy lí thuyết mà chưa tạo cơ hội cho học sinh được thực hành. hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp không được giáo viên đầu tư dẫn đến nội dung nghèo nàn, hình thức đơn điệu. Việc hình thành năng lực và phẩm chất cho học sinh chỉ được giáo viên quan tâm ở các môn học như Toán, Tiếng Việt, Khoa học, Lịch sử, Tự nhiên và xã hội, Đạo đức... Chính vì vậy mà chưa phát triển được hết năng lực và phẩm chất cho học sinh. Học sinh ít được thực hành nên khả nằng ứng phó với các tình huông trong cuộc sống còn hạn chế. Nhiều học sinh chưa hứng thu với các hoạt động ngoài giờ lên lớp. Kỹ năng giao tiếp hạn chế, ý thức tự phục vụ và tự quản chưa cao... Bởi vậy chưa phát huy đươc hết năng lực và phẩm chất cho học sinh. Vì thế việc tìm ra các biện pháp mới giúp học sinh“Phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh lớp 5 thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp”
3. 5 là rất cần thiết. Thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp học sinh được làm quen với các hoạt động, tích lũy dần dần những kinh nghiệm thực tiễn của cuộc sống và đây cũng là con đường để giúp học sinh hình thành và phát triển những năng lực, phẩm chất để phát triển toàn diện bản thân. Từ đó đáp ứng được yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới. 3. Các biện pháp Từ những nhược điểm, hạn chế của biện pháp cũ và sau một năm thử nghiệm tôi xin đưa ra một số biện pháp nhằm “Phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh lớp 5 thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp” như sau: 3.1. Biện pháp 1: Làm tốt công tác xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện Ngay từ đầu năm học tôi đã mạnh dạn tham mưu với Ban giám hiệu một số biện pháp “Phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh lớp 5 thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp”. Từ đó cùng tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp cho các lớp theo chủ điểm của từng tháng dưới sự hướng dẫn và chỉ đạo của Ban giám hiệu. Mỗi hoạt động ngoài giờ lên lớp đều được xây dựng kế hoạch cụ thể, chỉ rõ mục đích, yêu cầu của hoạt động, phân công nhiệm vụ thực hiện cho các đoàn thể, cá nhân. Tuy nhiên để phù hợp với tình hình thực tế và thời điểm hiện tại thì đôi khi nội dung hoạt động ngoài giờ lên lớp trong năm học có thể thay đổi so với kế hoạch đầu năm. Bởi vậy giáo viên phải bám sát kế hoạch của trường, cấp chỉ đạo hay các điều kiện khách quan để linh hoạt điều chỉnh cho phù hợp. Khi xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện cho học sinh tôi đã tuân theo những yêu cầu sau: * Nội dung - Nội dung phải phù hợp với đặc điểm của học sinh: + Lứa tuổi (khối lớp) + Trình độ nhận thức + Giới tính + Sức khỏe
4. 6 - Nội dung phải phù hợp với điều kiện kinh tế: + Thời gian (kỉ niệm các ngày lễ lớn trong năm ) + Trường, lớp (sân bài, dụng cụ, phòng ốc..) + Địa bàn dân cư (Miền núi, thành phố, đồng bằng ) + Kinh phí (từ nguồn quỹ của trường, học sinh đóng góp, phụ huynh ) + Tác động từ phía bên ngoài (các ban ngành, hội phụ huynh ) Những nội dung của hoạt động ngoài giờ lên lớp trong trường tiểu học thường được thể hiện ở các loại hình hoạt động như: Hoạt động văn hóa -nghệ thuật, hoạt động vui chơi giải trí, thể dục thể thao, hoạt động xã hội, hoạt động lao động công ích, hoạt động tiếp cận khoa học – kĩ thuật * Hình thức - Hình thức phải thu hút, hấp dẫn học sinh. - Phù hợp với nội dung. - Khi tổ chức nên thay đổi, sáng tạo các hình thức mới, tránh lặp lại nhiều lần một hình thức. 3.2. Biện pháp 2: Thực hiện tốt các bước tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp. Để tổ chức tốt các buổi hoạt động ngoài giờ lên lớp tôi thường tiến thành theo 5 bước: - Bước 1: Đặt tên cho hoạt động và xác định yêu cầu giáo dục - Bước 2: Xây dựng nội dung và xác định hình thức tổ chức - Bước 3: Chuẩn bị cho hoạt động - Bước 4: Tiến hành hoạt động - Bước 5: Đánh giá, rút kinh nghiệm sau khi tiến hành hoạt động. * Bước 1: Đặt tên cho hoạt động và xác định yêu cầu giáo dục. Trước hết phải xác định tên gọi của hoạt động cần tổ chức, bởi vì: - Tên gọi của hoạt động là cơ sở để xây dựng nội dung và lựa chọn hình thức thực hiện.
5. 7 - Tên gọi có tác dụng định hướng về mặt tâm lí và kích thich được tính cực, sẵn sàng cho học sinh ngay từ đầu. VD: Tiếng hát chim sơn ca” trong chương trình giao lưu Văn nghệ mừng Đảng-mừng Xuân. Sau khi lựa chọn tên hoạt động ngoài giờ lên lớp, cần xác định rõ những yêu cầu cần đạt: Về kiến thức, kĩ năng và về năng lực, phẩm chất. * Bước 2: Xây dựng nội dung và xác định hình thức tổ chức. Nội dung phải gắn liền với yêu cầu giáo dục đề ra. Nội dung phải phù hợp với đặc điểm học sinh. Nội dung phải phù hợp với điều kiện thực tế. Lựu chọn hình thức thu hút, hấp dẫn học sinh . Hình thức phải phù hợp với nội dung. Nên thay đổi sang tạo các hình thức tổ chức. * Bước 3: Chuẩn bị cho hoạt động. Lập kế hoạch chuẩn bị cho một hoạt động ngoài giờ lên lớp đòi hỏi vạch ra được tất cả các yếu tố, điều kiện cần chuẩn bị trước khi hoạt động, những công việc và phương thức thực hiện công việc cụ thể: + Địa điểm: Tùy vào nội dung hoạt động ngoài giờ lên lớp mà tôi chuẩn bị và chọn địa điểm cho phù hợp. + Tôi xác định rõ và liệt kê những nội dung công việc dự định sẽ thực hiện trong buổi hôm đó theo trình tự nhất định. + Tôi đưa ra hệ thống các biện pháp tiến hành hoạt động ngoài giờ lên lớp. Các biện pháp này không bất biến mà có thể thay đổi trong quá trình thực hiện, vì vậy cần có biện pháp dự trữ. + Tôi dự kiến và phân công nhiệm vụ cho học sinh. Giáo viên giữ vai trò chủ đạo, quan tâm, đôn đốc, động viên, hỗ trợ học sinh và liên kết các lực lượng giáo dục khác. - Về phí học sinh chủ động, tích cực tham gia chuẩn bị. - Các lực lượng khác: quan tâm hỗ trợ và tạo điều kiện (nhà trường, ban
6. 8 đại diện phụ huynh ) + Phương tiện vật chất: Tôi phải dự trù kinh phí, sân bãi, chuẩn bị dụng cụ cần thiết cho buổi hoạt động ngoài giờ lên lớp hôm đó. Ví dụ: thể thao: bóng, vợt, lưới, cờ vua Hoạt động ngoài giờ lên lớp văn nghệ: âm thanh, trang phục, phông màn Hoạt động ngoài giờ lên lớp tham quan du lịch: hợp đồng xe, vé, nơi ăn uống + Thời gian: Dự kiến phân bổ thời gian cho từng công việc và toàn hoạt động * Bước 4: Tiến hành hoạt động. Khi tham gia các hoạt động tôi chú ý quan tâm tạo cơ hội để học sinh được thực hành, trải nghiệm trong cuộc sống thực tiễn. Điều đó giúp cho các em hiểu sâu sắc hơn về những nội dung được giáo dục; giúp các em phát triển các kĩ năng, thái độ và hành vi tích cực; phát triển các giá trị sống và kĩ năng sống cần thiết. Từ đó hình thành các năng lực và phẩm chất cho học sinh. Để phát hiện được những em có tố chất, năng khiếu thì khi tham gia các hoạt động tôi đã tạo cơ hội thuận lợi cho học sinh tham gia một cách tích cực vào tất cả các khâu của quá trình hoạt động một cách phù hợp với bản thân. Tiến hành hoạt động là dịp để học sinh rèn luyện khả năng tự điều chỉnh, tự quản và điều khiển tập thể, vì thế tôi phải cố khả năng quan sát, hướng dẫn để theo dõi và giúp đỡ các em khi cần thiết nhằm giảm bớt sự lúng túng của học sinh trong vai trò tự quản của mình. Đồng thời phải có khả năng điều khiển để hình thành khả năng này cho chính các em học sinh. Để thu hút, gây hứng thú cho các em học sinh khi tham gia vào các hoạt động, tôi gần gũi, thân thiện với các em tạo mối quan hệ thân mật để cùng các em tham gia hoạt động. Bên cạnh tôi thường xuyên động viên, khích lệ các em tự giáo dục, tự rèn luyện. + Những kĩ năng cần có của người giáo viên Để tổ chức một hay thực hiện khâu tiến hành hoạt động ngoài giờ lên lớp, tôi đã tự rèn luyện, học hỏi kinh nghiệm qua đồng nghiệm, qua mạng
7. 9 Internet để có những kĩ năng như: Kĩ năng tiếp cận, huy động, phối hợp các lực lượng xã hội tham gia tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp. Kĩ năng điều hành hoạt động, tổ chức trò chơi... + Nội dung một số kĩ năng cần có của người giáo viên khi tiến hành hoạt động ngoài giờ lên lớp: * Kĩ năng tiếp cận, huy động, phối hợp các lực lượng xã hội tham gia tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp. - Nhiều lực lượng xã hội có những đóng góp đáng kể cho sự thành công của một hoạt động ngoài giờ lên lớp. Là giáo viên chủ nhiệm tối thường xuyên phối hợp cùng giáo viên bộ môn, tổng phụ trách, hội cha mẹ học sinh để tổ chức thực hiện các hoạt động giáo dục như: thực hiện hỗ trợ, tặng quà cho học sinh nghèo, học sinh có hoàn cảnh khó khăn, đối tượng chính sách; mời phụ huynh học sinh tham gia tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp: trung thu, thăm quan, thi đấu thể thao... Để làm được công việc này tôi thường thực hiện những công việc sau: + Tôi tìm hiểu thành phần nghề nghiệp của cha mẹ phục huynh trong những ngày đầu năm học. Khéo léo tiếp cận để khai thác sâu hơn về tiềm năng của họ qua các cuộc trao đổi trò chuyện, tiếp xúc ở trường hay ở nhà. + Tôi trình bày những dự định của mình về việc tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp và khéo léo thu hút, lôi cuốn họ vào việc bàn bạc, đề xuất góp ý bổ sung và tham gia hỗ trợ. + Tôi thường động viên, khích lệ và ghi nhận công lao của các lực lượng xã hội khi họ tham gia vào hoạt động ngoài giờ lên lớp bằng cách thông báo cho ban giám hiệu, hội phụ huynh học sinh biết được những đóng góp của họ. * Kĩ năng điều hành hoạt động - Để giúp học sinh phát triển toàn diện kể cả về năng lực và phẩm chất trong quá trình tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp tôi đã linh hoạt lựa chọn người điều hành hoạt động. Người dẫn có thể là giáo viên, có thể là học sinh tùy thuộc vào nội dung hoạt động ngoài giờ lên lớp mà tôi lựa chọn người
8. 10 điều hành phù hợp. * Bước 5: Đánh giá, rút kinh nghiệm sau khi tiến hành hoạt động: Sau mỗi hoạt động ngoài giờ lên lớp tôi thường thực hiện đánh giá, rút kinh nghiệm. Nêu ra tất cả những công việc đã thực hiện tốt hoặc chưa đạt yêu cầu, những công việc chưa thực hiện được. Tiếp theo giáo viên sẽ tìm hiểu, phân tích những nguyên nhân, điều kiện ảnh hưởng đến việc thực hiện hoạt động ngoài giờ lên lớp. Việc đánh giá có thể do tôi tự thực hiện hoặc kết hợp với các lực lượng giáo dục khác cùng thực hiện, hoặc tôi tổ chức cho các em học sinh tự nhận xét và rút kinh nghiệm để phát huy tính tích tích cực, chủ động và tự quản của các em học sinh. Thông qua hoạt động đánh giá giúp tôi nhận biết được kết quả hoạt động có phù hợp với mục tiêu đã đề ra hay không, những điều đã thực hiện tốt và những việc chưa đạt yêu cầu, đồng thời tìm ra các nguyên nhân ảnh hưởng đến hiệu quả của hoạt động ngoài giờ lên lớp. Từ đó giúp tôi có hướng điều chỉnh, định hướng đúng đắn trong những hoạt động ngoài giờ lên lớp kế tiếp. Một số hình ảnh về cáchoạt động ngoài giờ lên lớp Hình thành năng lực tự phục vụ, tự quản, phẩm chất chăm làm, đoàn kết thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp: Sắp xếp sách vở, đồ dùng học tập cá nhân, trang trí lớp học. Học sinh bọc sách vở và trang trí lớp học
9. 11 Học sinh thực hành gấp quần áo và chăn Thông qua hoạt động, giúp các em biết tự phục vụ, tự lập, tự giác thích nghi với mọi môi trường khi không có bố mẹ ở bên. Trước diễn biến phức tạp của dịch bệnh Covid để trang bị cho các em một số kiến thức về cách phòng chống dịch Covid 19 tôi đã tổ chức Hoạt động ngoài giờ lên lớp. “Hướng dẫn học sinh cách phòng chống dịch Covid 19” trong buổi hoạt động ngoài giờ lên lớp tôi đã hướng dẫn cách rửa tay sát khuẩn, đeo khẩu trang đúng cách Giáo viên hướng dẫn học sinh đeo khẩu trang đúng cách Hoạt động ngoài giờ lên lớp“Thực hành rửa tay và vệ sinh răng miệng đúng cách” giúp các em có các kĩ năng cơ bản đánh răng và rửa tay đúng cách. Hiểu và biết được lợi ích của việc vệ sinh răng miệng từ đó vận dụng đánh răng và rửa tay thường xuyên hàng ngày để bảo vệ sức khỏe.
10. 12 Học sinh thực hành rửa tay Học sinh hực hành vệ sinh răng miệng Hoạt động ngoài giờ lên lớp“Sơ cứu vết thương thông thường” các em được trải nghiệm là một Bác sĩ, y tá; qua đây các em được rèn kỹ năng biết giúp đỡ những người xung quanh khi bị chảy máu mũi, vết thương ngoài da. Học sinh thực hành sơ cứu vết thương Việc giáo dục các em cách phòng tránh tai nạn đuối nước là một việc làm hết sức quan trong, thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp các em đã được thực hành kĩ năng phòng tránh tai nạn đuối nước. Học sinh thực hành kỹ năng phòng tránh đuối nước
11. 13 Nhằm lan tỏa, truyền cảm hứng say mệ đọc sách và tự học trong học đường tôi đã tổ chức cho học sinh hưởng ứng “Ngày hội đọc sách” năm 2022 và thường xuyên cho các em đọc sách tại thư viện và giờ ra chơi. Học sinh hướng ứng ngày hội đọc sách 2022 Hoạt động đọc sách của học sinh tại thư viện và sân trường Chả nem món ăn rất gần gũi với các em, nhưng để tạo thành một chiếc chả nem cần thực hiện ra sao thì các em đều không biết. Để giúp các em trả lời các câu hỏi đó, tôi đã tổ chức cho các em tham gia “Thực hành làm chả nem” Học sinh thực hành làm chả nem