Báo cáo Biện pháp Nâng cao hứng thú học tập cho học sinh ở bộ môn Ngữ Văn Lớp 6D1

Nội dung tài liệu: Báo cáo Biện pháp Nâng cao hứng thú học tập cho học sinh ở bộ môn Ngữ Văn Lớp 6D1

1. BIỆN PHÁP NÂNG CAO HỨNG THÚ HỌC TẬP CHO HỌC SINH Ở BỘ MÔN NGỮ VĂN LỚP 6D1 I. LỜI NÓI ĐẦU 1. Tính cấp thiết Ngữ văn là môn học có vai trò quan trọng trong toàn bộ chương trình giáo dục Việt Nam nói chung và trong chương trình THCS nói riêng. Môn Ngữ văn không chỉ giúp các em trau đồi và phát triển khả năng sử dụng tiếng Việt mà còn giúp các em bồi dưỡng tâm hồn, tìm hiểu về những giá trị văn học đẹp của văn học dân tộc, của văn học thế giới. Học tốt môn văn học còn giúp các em học sinh phát triển và rèn luyện các kỹ năng xã hội cần thiết, giúp các em tự tin hơn trong quá trình học tập của mình. Hơn thế nữa việc đổi mới phương pháp dạy và học phù hợp với xu thế phát triển của xã hội. Dạy học theo hướng “Tích cực hoá” nhằm phát triển phẩm chất, năng lực của người học, lấy hoạt động học tập của học sinh làm trung tâm, vai trò của người thầy là người tổ chức – chủ đạo, học trò là người chủ động khám phá – lĩnh hội kiến thức. Đây là yêu cầu cốt lõi của chương trình GDPT 2018. Để làm được điều này đòi hỏi người dạy phải linh hoạt vận dụng nhiều phương pháp, kĩ thuật để giảng dạy tốt hơn. Song trên thực tế, chương trình GDPT 2018 dù đã thực hiện sang năm thứ 4 nhưng một số GV còn khó khăn trong sự đổi mới phương pháp giảng dạy tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh nhằm nâng cao giáo dục toàn diện cho học sinh. Từ kết quả đạt được cũng như từ yêu cầu thực tiễn tôi đã lựa chọn đề tài: “Nâng cao hứng thú học tập cho học sinh ở bộ môn Ngữ văn lớp 6” với mong muốn góp một phần kinh nghiệm của bản thân nhằm thực hiện có hiệu quả công tác đổi mới phương pháp dạy học, nhất là trong việc nâng cao hứng thú học tập cho học sinh đối với môn Ngữ văn 6. 2. Mục tiêu Trong quá trình công tác, tôi nhận thấy việc nâng cao hứng thú học tập cho học sinh là rất quan trọng, song làm như thế nào để đạt hiệu quả là một vấn đề mà tôi cũng như rất nhiều GV luôn trăn trở vì vậy tôi đã luôn suy nghĩ để tránh được cách dạy học thụ động trước đây, giúp học sinh phát huy được tính chủ động, sáng tạo. Và quan trọng hơn học sinh được rèn luyện thêm nhiều kĩ năng mềm. Từ đó giúp các em phát triển toàn toàn diện cả năng lực và phẩm chất. 3. Đối tượng và Phương pháp thực hiện - Đối tượng: Học sinh lớp 6D1 trường THCS thị trấn Tiên Lãng. - Phương pháp thực hiện: 3
2. + Tra cứu, thống kê số liệu. + Phương pháp điều tra: sử dụng kết quả điều tra của học sinh; + Phương pháp động não + Quan sát khách quan. II. NỘI DUNG BIỆN PHÁP 1. Cơ sở lý luận Văn học là môn học quan trọng, được nhiều học sinh chú ý, nhất là đối với chương trình Ngữ văn lớp 6. Đây là môn học giúp các em rèn luyện khả năng sử dụng tiếng Việt cũng như rèn luyện những phẩm chất tốt đẹp, tinh thần yêu quê hương, yêu những giá trị tốt đẹp mà cha ông để lại. Với chương trình Ngữ văn lớp 6, các em học sinh cần hiểu được các dạng văn bản: truyện ngắn, thể thơ lục bát, truyện cổ tích, truyền thuyết, kí, văn bản nghị luận và văn bản thuyết minh,...nắm được cách thực hiện các bài văn: Kể lại một trải nghiệm của bản thân, kiểu bài miêu tả cảnh sinh hoạt, kiểu bài kể lại một truyền thuyết, hay đóng vai một nhân vật kể lại một truyện cổ tích, kiểu bài trình bày ý kiến về một hiện tượng(vấn đề) mà em quan tâm. Các em cũng cần sử dụng thành thạo các biện pháp tu từ cũng như có khả năng sử dụng từ vựng linh hoạt như biện pháp: so sánh, nhân hoá, điệp ngữ, ẩn dụ, Theo các nhà nghiên cứu giáo dục thì hiệu quả trong việc gây hứng thú cho học sinh trong giờ dạy ngữ văn nói lên trình độ giáo dục văn học của nhà trường nói chung và của từng giáo viên. Văn học làm say mê người học nếu người dạy tạo được sự hứng thú tự thân nơi người học. Người học văn cảm thụ được cái hay, cái đẹp trong từ ngữ, bố cục, vần điệu. .. khi có được sự hứng thú tìm hiểu và đưa đến cảm xúc. Cái khó của người dạy là làm thế nào truyền được cảm xúc của tác giả đến với người học. Vì vậy người giáo viên dạy văn không chỉ là người nghiên cứu khoa học mà còn phải là người nghệ sĩ, đạo diễn phải truyền cho học sinh mình ngọn lửa nhiệt huyết nghề nghiệp để hướng các em đến sự đồng cảm với thế giới văn học biết yêu, ghét, buồn, vui... hiểu rõ cái hay, cái đẹp ẩn chứa trong từng câu thơ, câu văn, có cảm xúc thực sự đồng điệu với cảm xúc của tác giả. Từ đó mở mang tri thức, hình thành nhân cách của học sinh, giúp cho các em sự hiểu biết phong phú về mọi mặt của cuộc sống con người, xã hội và đất nước. Bồi dưỡng cho các em một cuộc sống tâm hồn tươi đẹp, phong phú, rộng mở. Từ đó khơi dậy niềm tự hào về đất nước, dân tộc mình và tình yêu cuộc sống. 2. Thực trạng 4
3. Trong quá trình tiến hành nghiên cứu và phân tích thực tiễn cá nhân tôi nhận thấy một số thuận lợi và khó khăn trong công tác giảng dạy môn Ngữ Văn 6 tại trường THCS thị trấn Tiên Lãng. Thuận lợi: + Nhà trường tạo điều kiện về cả vật chất và tinh thần để giáo viên thực hiện tốt nhiệm vụ, không ngừng sáng tạo thay đổi phương pháp giáo dục phù hợp, từ đó nâng cao chất lượng học tập. Môn văn là môn học chính, nên được nhiều phụ huynh và học sinh quan tâm, chú trọng học tập. + Các em học sinh chăm ngoan, tôn trọng giáo viên, có tinh thần phấn đấu trong quá trình học tập. Các em đều đã có khả năng sử dụng tiếng Việt khá, hiểu biết các kiến thức Ngữ văn cơ bản. + Các tác phẩm trong chương trình Ngữ văn 6 bộ sách kết nối tri thức với cuộc sống có nhiều là các tác phẩm đặc sắc, gần gũi với lứa tuổi, có giá trị văn chương nên các em dễ dàng cảm nhận cũng như ghi nhớ và phân tích sâu hơn. Khó khăn: + Ngữ văn là môn học có lượng kiến thức lớn, nếu không có hứng thú dễ khiến học sinh chán nản, không lắng nghe. Thêm vào đó lượng kiến thức lớn khiến các em học sinh khó có thể ghi chép hợp lý, khoa học. Phương pháp dạy và học cũ nghe và chép không còn thích hợp. Học sinh chỉ thụ động như một “cỗ máy” sao chép lời của thầy cô. + Và một thực tế hiện nay, phụ huynh và học sinh thường chạy theo các môn học thời thượng như Toán, Anh vì cho rằng sau khi tốt nghiệp THPT học sinh có nhiều lựa chọn các trường Đại học, trường chuyên nghiệp. Chính vì lẽ đó, học sinh học văn chỉ để thi vào lớp 10 THPT hay đủ điểm đỗ tốt nghiệp.Điều này ảnh hưởng rất lớn đến tâm thế của học sinh trong giờ học, không có hứng thứ trong giờ học Ngữ văn. 3. Các biện pháp thực hiện Từ thực tế giảng dạy đó, tôi đã áp dụng một số biện pháp để nâng cao hứng thú học tập của học sinh trong giờ Ngữ văn6. Bản thân tôi cũng thấy thực trạng khó khăn được cải thiện, các em học sinh có hứng thú hơn trong học tập.Cụ thể các biện pháp mà tôi đã áp dụng như sau: Biện pháp 1. Thiết kế các trò chơi trong phần khởi động và luyện tập để tăng tính chủ động tích cực cho học sinh + Mục đích của biện pháp: 5
4. Biện pháp được thực hiện nhằm tạo ra những hoạt động trò chơi học tập bổ ích, xây dựng hoạt động bắt đầu vào tiết học vừa giúp các em khởi động, vừa tiếp thu với kiến thức mới một cách chủ động và tích cực hơn, từ đó nâng cao niềm yêu thích của các em với môn học và xây dựng tinh thần tự tìm tòi, khám phá. + Nội dung của biện pháp: Trò chơi học tập là một phương thức giảng dạy phổ biến được áp dụng trong đa dạng các môn học. Đây là một phương thức giảng dạy hiệu quả, phù hợp tâm lý học sinh, giúp các em tiếp cận kiến thức theo các phương thức mới sáng tạo hơn, phù hợp hơn, thông qua đó tăng tính hứng thú với những thông tin được giáo viên truyền đạt. Trò chơi học tập còn là một cách thức hay để các em khởi động và bắt đầu tiếp xúc với kiến thức mới chủ động hơn. Các hoạt động được xây dựng trong trò chơi học tập thường mang tính định hướng các em để các em chủ động tìm hiểu, khám phá ra kiến thức. Trước khi bắt đầu mỗi tiết học, tôi thường tổ chức một số trò chơi để các em tăng thêm phần hứng thú, khởi động sẵn sàng bước vào tiết học. Cụ thể: - Trò chơi: “Đường lên đỉnh Olympia”(Trò chơi này tôi áp dụng đối với các tiết ôn tập giữa kì, cuối kì hay tiết thực hành tiếng Việt) Trong tiết học ôn tập, phần văn bản (phần truyện cổ tích), tôi đã tổ chức cho các em tham gia trò chơi “Đường lên đỉnh Olympia”. Trò chơi sẽ giúp các em ôn tập lại các kiến thức đầy đủ về truyện cổ tích, rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm và hợp tác cùng các bạn. Trò chơi bao gồm 3 vòng: Khởi động, Vượt chướng ngại vật, tăng tốc. Tôi đã chia lớp thành 4 nhóm để các em cùng thảo luận và đưa ra câu trả lời cuối cùng. Vòng một bao gồm các câu hỏi tổng quát về các tác phẩm truyện cổ tích. Các nhóm thảo luận và viết câu hỏi ra bảng nhỏ. Trả lời đúng được cộng 10 điểm, trả lời sai không bị trừ điểm. Vòng 1 sẽ bao gồm 10 câu hỏi. 6
5. Vòng 1: Khởi động - Trò chơi Đường lên đỉnh Olympia Vòng 2 bao gồm 8 từ hàng ngang. Các nhóm sẽ lựa chọn câu hỏi tương ứng với từng hàng và trả lời. Nhóm nào trả lời đúng sẽ được cộng 10 điểm 1 hàng ngang. Vòng 2: Vượt chướng ngại vật - Trò chơi Đường lên đỉnh Olympia Vòng 3 Tăng tốc: Đây là vòng cuối cùng. Các nhóm sẽ lựa chọn trả lời 7 câu hỏi tư duy logic trong thời gian 30s. Nhóm nào trả lời đúng sẽ được nhận điểm theo thứ tự tốc độ trả lời từ nhanh - chậm: 40 - 30 - 20 – 10 7
6. Vòng 3: Tăng tốc - Trò chơi Đường lên đỉnh Olympia - Trò chơi: Ai nhanh hơn, ai đúng hơn(Trò chơi này tôi áp dụng khi dạy các tác phẩm truyện) Khi học bài “Cô bé bán diêm”, tôi đã tổ chức cho các em tham gia trò chơi ai nhanh hơn, ai đúng hơn. Trò chơi này giúp các em ôn luyện về cốt truyện, trình tự các sự kiện diễn ra trong truyện để ghi nhớ lâu hơn. Với trò chơi này, tôi chia nhỏ lớp thành các nhóm. Các em sẽ được nhìn các bức tranh được đánh số về tình tiết của truyện “Cô bé bán diêm”. Sau đó, các nhóm cần thảo luận và sắp xếp lại sao cho đúng với trình tự của câu chuyện. Nhóm nào trả lời đúng và nhanh nhất sẽ dành chiến thắng. Trò chơi Ai nhanh hơn, ai đúng hơn - Trò chơi "Rung chuông vàng"(Trò chơi này có thể áp dụng cho các tiết thực hành tiếng Việt hoặc đọc hiểu văn bản) Khi học bài thơ “Con chào mào”, tôi cũng đã xây dựng trò chơi khởi động “Rung chuông vàng” để các em cùng tham gia. Trò chơi này giúp các em ôn tập và 8
7. củng cố lại kiến thức, ghi nhớ những thông tin về bài thơ. Trong trò chơi này, các em học sinh sẽ cùng trả lời các câu hỏi trắc nghiệm và loại trực tiếp.Người trả lời câu hỏi cuối cùng là người thắng cuộc. Trò chơi “Rung chuông vàng” Các trò chơi học tập giúp các em hứng thú hơn. Cùng là hình thức ôn luyện và củng cố nhưng hiệu quả hơn, các em thích thú, tham gia nhiệt tình hơn. Thêm vào đó, các nội dung ôn tập trở nên thu hút, được chú ý chứ không hề nhàm chán hay gò bó như cách học tập thông thường. + Điểm mới của biện pháp: Biện pháp vận dụng hiệu quả phương pháp trò chơi học tập nhằm xây dựng tinh thần hứng thú của học sinh ngay từ đầu buổi học, tổ chức các hoạt động định hướng giúp các em học sinh tự tìm kiếm kiến thức, chủ động trong quá trình học tập. Đồng thời, biện pháp này góp phần giúp các em học sinh nâng cao niềm yêu thích với môn học, với kiến thức, từ đó xây dựng tinh thần học tập hứng khởi, chủ động. Biện pháp 2. Đa dạng hóa các hoạt động trong tiết học bằng phương pháp trực quan + Mục đích của biện pháp: Trong giờ học, các em thường dễ dàng mất tập trung và cảm thấy nhàm chán với phương thức học tập cũ. Biện pháp này được thực hiện nhằm đa dạng hóa các hoạt động trong tiết học của học sinh, tạo ra nhiều dạng thông tin kiến thức hơn như âm thanh, hình ảnh, video,.. chứ không chỉ đơn thuần là nghe giảng và đọc sách như thường ngày. Từ đó giúp các em ghi nhớ bài nhanh hơn, tránh cảm giác nhàm chán, khó tiếp thu. + Nội dung của biện pháp: 9
8. - Cho học sinh xem video câu chuyện để dẫn vào bài: Để có thể đa dạng hóa các hoạt động của học sinh trong tiết học bằng phương pháp trực quan, tôi tiến hành tìm kiếm các video câu chuyện, các video ý nghĩa có nội dung nhằm dẫn dắt vào bài học. Các video này thường có thời lượng không quá dài, có tính chất đặt vấn đề, phù hợp với tâm lý của học sinh. Kết hợp với âm thanh sống động, video này sẽ gieo mầm trong các em suy nghĩ về kiến thức được truyền đạt trong tiết học, điều này cũng giúp các em dễ dàng tiếp thu kiến thức hơn. Thêm vào đó, việc sử dụng các video để mở đầu tiết học sẽ thu hút sự chú ý của học sinh, giúp các em nhanh chóng ổn định trật tự hơn, giáo viên không cần tốt quá nhiều thời gian để tổ chức quản lý lớp học. Ví dụ, vào tiết học tác phẩm “Sơn Tinh, Thủy Tinh” tôi đã cho các em xem một video ngắn về hiện tượng bão lũ tại nước ta. Sau đó tôi đã đặt câu hỏi liên quan đến đề bài: “Vì sao cứ vào tháng 7 hằng năm nước ta lại có bão lũ?”. Nhiều em học sinh đã xung phong trả lời câu hỏi. Từ đó, tôi đã dẫn vào nội dung bài, nội dung câu chuyện “Sơn Tinh, Thủy Tinh”. Video khởi động khi học văn bản “Sơn Tinh Thủy Tinh” - Cho học sinh nghe bài hát về liên quan đến chủ đề bài học Bên cạnh việc tìm kiếm các video có liên quan để dẫn dắt vào nội dung bài học, trong một vài tiết học, chủ đề khác, tôi cũng đã tìm kiếm một số bài hát có liên quan đến kiến thức trong tiết học, cho các em nghe và cảm nhận sâu sắc hơn ý nghĩa cũng như thông điệp mà bài học muốn truyền tải. Thông qua các giai điệu này, giúp phát triển khả năng cảm nhận, cảm thụ và rung cảm trước những giá trị đẹp, giá trị nhân văn của mỗi tác phẩm. Đồng thời, đây cũng là cách để các em thư giãn sau khi tiếp xúc với một khối lượng kiến thức lớn. Ghi nhớ bằng âm nhạc cũng khiến các em học sinh có thể ghi nhớ lâu hơn và có ấn tượng đặc biệt hơn về nội dung bài học. 10
9. Ví dụ khi học bài thơ “Chuyện cổ nước mình”, tôi đã tìm và cho các em học sinh nghe bài hát “Quê hương” để bồi dưỡng lòng yêu nước, tình yêu đối với các giá trị truyền thống, lịch sử của dân tộc trong mỗi em học sinh. Các em đều rất say mê khi nghe bài hát. Nhiều em học sinh đã ghi nhớ và có thể thể hiện lại bài hát rất hay. Bài hát “Quê hương” minh họa trong tiết học - Đưa ra các vấn đề áp dụng thực tiễn, gợi mở vấn đề Tôi cũng đã cố gắng phát triển các vấn đề được nhắc đến trong nội dung mỗi tiết học, liên hệ với các sự kiện, thực tiễn cuộc sống hằng ngày để các em có thể chia sẻ câu chuyện của mình. Thông qua chủ đề, nội dung của văn bản, tôi định hướng để các em phát biểu nhiều hơn, thể hiện câu chuyện của bản thân, tăng sự tương tác trong lớp học. Như vậy, không chỉ tăng hoạt động của học sinh trong lớp học mà còn giúp các em rèn luyện khả năng chia sẻ. Ví dụ: Kể lại những việc em đã làm để tham gia hoạt động thiện nguyện do Liên đội phát động? Nêu ý nghĩa của các hoạt động đó?Học sinh có thể kể những việc như: mua tăm tre nhân đạo;góp những đồng tiền nhỏ vì nghĩa tình lớn và nêu ý nghĩa.Từ đó giáo viên dẫn dắt vào bài 3 “Yêu thương và chia sẻ”. - Hướng dẫn học sinh cách ghi bài trực quan sinh động để tăng hứng thú khi chép bài. Cuối cùng, một vấn đề mà rất nhiều học sinh quan ngại chính là chép bài, đối với môn văn, các em thường chép rất nhiều, hầu như toàn bộ những gì giáo viên giảng 11
10. dẫn đến dễ mệt mỏi, nhiều lúc không theo kịp bài và không kịp ghi nhớ. Tôi đã tìm kiếm và hướng dẫn các em cách ghi bài trực quan, sinh động hơn để tăng thêm hứng thú khi học tập. Cụ thể, tôi đã hướng dẫn các em dùng các màu mực khác nhau để đánh dấu các phần quan trọng, tiêu đề. Hoặc các em có thể ghi bài bằng các sơ đồ tư duy. Như vậy, các em vừa có thể dễ dàng theo dõi lại kiến thức, vừa không bị nhàm chán, kiến thức được trình bày khoa học và rõ ràng hơn. Hướng dẫn học sinh cách ghi chép bài khoa học, hiệu quả Các biện pháp như sử dụng video, âm nhạc, tổ chức các hoạt động chia sẻ, hướng dẫn cách chép bài hiệu quả giúp các em học sinh hứng thú hơn trong giờ học. Với các hoạt động này, mỗi em học sinh có thể tiếp xúc với thông tin theo nhiều cách khác nhau, tăng khả năng ghi nhớ mà không hề gây nhàm chán. Các hoạt động cũng góp phần xây dựng các giá trị nhân văn, đức tính tốt đẹp trong mỗi học sinh. + Điểm mới của biện pháp: Biện pháp tạo nên nhiều nguồn thông tin và cách tiếp cận thông tin khác nhau. Trong tiết học thay vì nghe giáo viên giảng, học sinh có thể tiếp thu kiến thức qua các ví dụ trực quan, các hoạt động cụ thể. Thông qua đó, các em học sinh tránh được việc mệt mỏi khi phải nghe giảng quá nhiều và dài. Các biện pháp này cũng chú ý đến phát triển giá trị nhân cách của mỗi học sinh, tích hợp rèn luyện trí tuệ và tâm hồn cho mỗi học sinh. Biện pháp 3. Tăng cường các hoạt động làm bài cá nhân và hoạt động nhóm nhằm nâng cao sự chủ động tìm hiểu kiến thức + Mục tiêu của biện pháp: Biện pháp thực hiện tăng cường các hoạt động làm bài độc lập và cách hoạt 12
11. động nhóm trong các tiết học nhằm giúp các em tự tin hơn khi thể hiện mình, có kỹ năng thực hiện các bài làm cá nhân cũng như nâng cao khả năng làm việc nhóm, phối hợp cùng các thành viên trong nhóm. Các hoạt động này cũng nhằm phát triển tinh thần ham học hỏi, chủ động tìm kiếm tri thức trong mỗi học sinh. + Nội dung của biện pháp: Để giúp các em học sinh có thể phát huy khả năng làm việc độc lập, tôi đã thực hiện một số hoạt động sau. * Các hoạt động theo hình thức cá nhân - Yêu cầu học sinh quay video kể chuyện Khi học bài 7: Thế giới chuyện cổ tích, tôi đã giao nhiệm vụ về nhà cho các em: “Em hãy kể lại một câu chuyện cổ tích mà em thích nhất”. Mỗi em học sinh cần quay video kể lại câu chuyện đó và gửi cho giáo viên trước buổi học tiếp theo qua padlet. Đến giờ học, tôi tổ chức cho các em xem video kể chuyện của các bạn đồng thời nhận xét, bổ sung và nêu cảm nhận về video đó. Sau khi xem hết các video, cả lớp sẽ tiến hành bình chọn video kể chuyện hay nhất. Bạn dành chiến thắng sẽ kể lại câu chuyện đó một lần nữa trong giờ sinh hoạt và được thưởng điểm thi đua. Các em học sinh đều rất tích cực tham gia các hoạt động này. Nhiều em học sinh có giọng đọc rất truyền cảm, nhiều câu chuyện mới được chia sẻ, các em học sinh trong lớp cũng rất hứng thú. - Tổ chức cuộc thi review sách theo hình thức cá nhân Trong quá trình học tập, tôi cũng đã tích hợp với cuộc thi “Book review” (giới thiệu) sách do Hội đồng Đội phát động. Chủ đề cuộc thi: “Cuốn sách em yêu” ; “Trang sách xanh nuôi dưỡng ước mơ hồng”. Hoạt động này vừa nhằm mục đích phát triển phong trào đọc sách cho học sinh, giúp các em rèn luyện thói quen tốt đồng thời tạo điều kiện để các em thể hiện mình, phát triển kỹ năng trình bày, chia sẻ với đám đông, kỹ năng làm việc độc lập và tích cực hưởng ứng các hoạt động do Hội đồng Đội và nhà trường phát động. Để tham gia cuộc thi, các em học sinh tiến hành quay video giới thiệu về cuốn sách mà mình yêu thích nhất. Thời lượng của video từ 3 đến 5 phút sau đó nộp lại trong nhóm Zalo của lớp. Cả lớp sẽ tiến hành bình chọn và tìm ra video giới thiệu về cuốn sách hay nhất, ý nghĩa nhất. Sau đó tôi sẽ gửi về nhà trường những sản phẩm chất lượng để đem đi thi. Những em học sinh có video được bình chọn nhiều nhất sẽ là người chiến thắng và nhận được sao thi đua. 13