Báo cáo Biện pháp Một số hình thức tổ chức hoạt động TNST nhằm nâng cao hiệu quả

Nội dung tài liệu: Báo cáo Biện pháp Một số hình thức tổ chức hoạt động TNST nhằm nâng cao hiệu quả

1. nghiên cứu, phát triển năng lực thiết kế các chương trình hoạt động trải nghiệm cho giáo viên phổ thông. Nói riêng đối với bộ môn Toán việc áp dụng các hoạt động trải nghiệm là rất ít. Lý do cơ bản ở đây đó là giáo viên một số còn ngại thay đổi, không chịu khó đổi mới phương pháp dạy học. Năm học 2022-2023 lớp 10 mới có một tài liệu cho việc áp dụng hoạt động trải nghiệm vào dạy học bộ môn toán một cách chính thống còn lớp 11 và 12 vẫn chưa có. Mặt khác do điều kiện hoàn cảnh của nhà trường cũng như địa phương tại nơi trường đóng còn nhiều khó khăn nên việc triển khai các hoạt động còn ít. Đối với học sinh chỉ chú trọng vào việc ôn tập cũng cố kiến thức do " Thi sao học vậy" nên đại đa số không mặn mà với các hoạt động trải nghiệm. Trước tình hình đó đã có các buổi hội thảo, nhiều bài báo, bài nghiên cứu khoa học về các hoạt động trải nghiệm trong dạy học. Các bài viết đã nêu lên các căn cứ khoa học cũng như cung cấp một số các phương pháp nghiên cứu, các hướng dẫn tổ chức các hoạt động trải nghiệm. Như vậy hoạt động trải nghiệm đã được chú trọng nghiên cứu và triển khai trong dạy học hiện nay với các hình thức đa dạng phong phú và mang lại hiệu quả cao. Tuy nhiên các tài liệu đề cập cụ thể đến hoạt động trải nghiệm trong học tập môn toán còn rất ít. Do đó chúng tôi đã lựa chọn đề tài “ Một số hình thức tổ chức hoạt động TNST nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn Toán ở trường THPT” trong biện pháp lần này nhằm góp một ít tài liệu tham khảo cho quý thầy cô trong việc dạy học nói chung và môn Toán nói riêng. B. Nội dung biện pháp Đến nay có rất nhiều cách diễn đạt khác nhau về hoạt động trải nghiệm. Theo dự thảo đề án đổi mới chương trình và sách giáo khoa giáo dục phổ thông 2018: "Hoạt động trải nghiệm bản chất là những hoạt động giáo dục nhằm hình thành và phát triển cho học sinh những phẩm chất tư tưởng, ý chí tình cảm, giá trị, kỹ năng sống và những năng lực cần có của con người trong xã hội hiện đại. Nội dung của hoạt động trải nghiệm được thiết kế theo tích hợp nhiều lĩnh vực, môn học thành các chủ điểm mang tính chất mở. Hình thức và phương pháp tổ chức đa dạng, phong phú, mềm dẻo, linh hoạt, mở về không gian và thời gian, quy mô đối tượng và số lượng... để học sinh có nhiều cơ hội tự trải nghiệm và phát huy khả năng sáng tạo của mình".
2. Theo Bùi Ngọc Diệp (Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam) "hoạt động trải nghiệm là một biểu hiện của hoạt động giáo dục đang tồn tại trong chương trình giáo dục hiện hành. Hoạt động trải nghiệm mang tính xã hội, thực tiễn đến với môi trường giáo dục trong nhà trường để học sinh tự chủ trải nghiệm trong tập thể, qua đó hình thành và thể hiện được phẩm chất, năng lực, nhận ra năng khiếu, sở thích, đam mê, bộc lộ và điều chỉnh cá tính, giá trị; nhận ra chính mình cũng như khuynh hướng phát triển của bản thân; bổ trợ cho và cùng với các hoạt động dạy học trong chương trình giáo dục thực hiện tốt nhất mục tiêu giáo dục." Tóm lại mặc dù được diễn đạt bằng những cách khác nhau nhưng các tác giả đều có các quan điểm chung là: "Hoạt động trải nghiệm là một loại hình hoạt động giáo dục tích cực, tự giác, có mục đích, được tổ chức theo phương thức tạo điều kiện cho học sinh tham gia trực tiếp vào các loại hình hoạt động và giao lưu, nhằm hình thành và phát triển cho học sinh những phẩm chất, tư tưởng, ý chí, tình cảm giá trị và kỹ năng sống và những năng lực cần có của con người trong xã hội hiện đại, nhằm mục đích tạo nhiều cơ hội để học sinh được tham gia trực tiếp vào các hoạt động và phát huy khả năng sáng tạo ra cái mới có giá trị đối với bản thân và xã hội." Có nhiều hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo thường dùng như: Hoạt động câu lạc bộ: Là hình thức hoạt động ngoại khóa của những nhóm học sinh có cùng sở thích, nhu cầu, năng khiếu dưới định hướng của giáo viên, nhằm tạo môi trường giao lưu thân thiện, tích cực giũa các học sinh với nhau và giữa học sinh với thầy cô giáo. Hội thi, cuộc thi: Là một trong những hình thức tổ chức hoạt động hấp dẫn lôi cuốn học sinh và đạt kết quả cao trong việc học tập, giáo dục và rèn luyện. Việc tổ chức cuộc thi/ hội thi cho học sinh là một yêu cầu quan trọng, cần thiết của nhà trường của giáo viên trong quá trình tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Trò chơi: Là một loại hình hoạt động giải trí, thư giản, những trò chơi trong hoạt động trải nghiệm sáng tạo phù hợp có tác dụng rất tích cực. Trò chơi là hình thức tổ chức các hoạt động vui chơi với nội dung kiến thức thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau có tác dụng chơi mà học, học mà chơi. Hoạt động tham quan dã ngoại: Là hình thức tổ chức học tập thực tế hấp dẫn đối với học sinh giúp các em có được những kinh nghiệm từ thực tiễn, từ các mô hình,
3. cách làm hay và hiệu quả trong một lĩnh vực nào đó từ đó có thể áp dụng vào cuộc sống của các em. Diễn đàn: là một hình thức tổ chức hoạt động được sử dụng để thúc đẩy sự tham gia của học sinh thông qua việc các em trực tiếp, chủ động bày tỏ ý kiến của mình với đông đảo bạn bè, nhà trường, thầy cô giáo, cha mẹ và những người lớn khác, giúp các em thêm tự tin và phát huy các kỹ năng cần thiết như: kỹ năng trình bày vấn đề, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng lắng nghe, kỹ năng phát hiện vấn đề . Sinh hoạt tập thể: là hình thức truyền tải những bài học về đạo đức, luân lý, giá trị đến với học sinh một cách nhẹ nhàng hấp dẫn và giúp các em được vui chơi, thư giản. Sân khấu hóa: là một hình thức nghệ thuật tương tác dựa trên hoạt động diễn kịch, trong đó vở kịch chỉ có phần mở đầu đưa ra tình huống, phần còn lại được sáng tạo bởi những người tham gia. Trong phạm vi biện pháp này tôi xin trình bày một số hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo thường dùng 2.1 Hình thức 1: hình thức tổ chức hội thi – cuộc thi Ví dụ 1: Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo chủ đề “khối đa diện” theo hình thức cuộc thi * Tên cuộc thi: “Thiết kế đèn lồng trung thu” * Mô tả chủ đề Học sinh tìm hiểu và vận dụng kiến thức về khối đa diện để thiết kế và chế tạo đèn lồng mô hình khối đa diện đều lồng nhau với những tiêu chí cụ thể. Học sinh sẽ được thử nghiệm chế tạo đèn lồng và tiến hành đánh giá chất lượng sản phẩm. Các bài học liên quan đến chủ đề: - Bài 1, Chương 2, Đại cương đường thẳng và mặt phẳng – Hình học 11 - Bài 4, Chương 2, Hai mặt phẳng song song - Hình học 11 - Bài 2 - Khối đa diện lồi. Khối đa diện đều - Hình học 12 I. Mục tiêu 1. Kiến thức Tìm hiểu và nắm được một số hình như hình chóp, hình lập phương, hình hộp chữ nhật, hình lăng trụ, hình chóp, hình chóp cụt.
4. Biết được một số khối đa diện đều và chứng minh được một khối đa diện là đa diện đều. Vận dụng được các kiến thức về khối đa diện đều, nhận biết được các loại khối đa diện đều. 2. Kĩ năng - Tính toán, vẽ được bản thiết kế đèn lồng mô hình đa diện đều đảm bảo các tiêu chí đề ra; - Lập kế hoạch cá nhân/nhóm để chế tạo và thử nghiệm dựa trên bản thiết kế; - Trình bày, bảo vệ được bản thiết kế và sản phẩm của mình, phản biện được các ý kiến thảo luận; - Tự nhận xét, đánh giá được quá trình làm việc cá nhân và nhóm. 3. Phẩm chất - Nghiêm túc, chủ động, tích cực tham gia các hoạt động học; - Yêu thích sự khám phá, tìm tòi và vận dụng các kiến thức học được vào giải quyết nhiệm vụ được giao; - Có tinh thần trách nhiệm, hòa đồng, giúp đỡ nhau trong nhóm, lớp; - Có ý thức tuân thủ các tiêu chuẩn kĩ thuật và giữ gìn vệ sinh chung khi thực nghiệm. 4. Năng lực - Tìm hiểu khoa học, cụ thể về các mô hình khối đa diện đều, tìm được ví dụ thực tế về khối đa diện đều; - Giải quyết được nhiệm vụ thiết kế và chế tạo đèn lồng mô hình đa diện đều một cách sáng tạo; - Hợp tác với các thành viên trong nhóm để thống nhất bản thiết kế và phân công thực hiện; - Tự nghiên cứu kiến thức, lên kế hoạch thiết kế, chế tạo, thử nghiệm và đánh giá. II. Tiến trình tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo Hoạt động chính Thời gian
5. Hoạt động 1: Giao nhiệm vụ Giáo viên chia lớp thành 4 nhóm. Các nhóm chọn Tuần 2 đội trưởng, thư ký ghi chép. Hoạt động 2: Nghiên cứu kiến thức nền và chuẩn bị bản thiết kế sản phẩm để báo cáo Giáo viên trình chiếu và cho học sinh xem một số mô hình trong toán học: Loại hình đơn giản: Hình chóp tam giác, tứ diện đều, hình chóp tứ giác, hình lăng trụ tamgiác, lăng trụ tứ giác, hình hộp chữ nhật, hìnhlập phương Loại hình phức tạp: Bát diện đều, 12 mặt đều, 20 Tuần 3 mặt đều. Hoạt động 3: Xây dựng và báo cáo phương án thiết kế sản phầm. Tuần 4 Hoạt động 4: Chế tạo, thử nghiệm sản phẩm Tuần 4 Học sinh làm theo nhóm ở Hoạt động 5: Chế tạo sản phẩm hoàn chỉnh nhà (Tuần 4) Hoạt động 6: Triển lãm, giới thiệu sản phẩm Tuần 5 - Theo tiến trình trên, học sinh thực hiện yêu cầu theo hoạt động nhóm - Tổ chức cho học sinh chuẩn bị và trưng bày sản phẩm cùng lúc. Khi các nhóm sẵn sàng, giáo viên yêu cầu các nhóm cùng đồng thời trưng bày đèn lồng mô hình đa diện. Yêu cầu học sinh của từng nhóm trình bày, phân tích từng hoạt động, giá thành và kiểu dáng của đèn lồng mô hình đa diện. - Giáo viên và hội đồng giáo viên tham gia sẽ bình chọn kiểu dáng thiết kế. Song song với quá trình trên là theo dõi thiết kế khoa học, sự bền vững. - Giáo viên nhận xét và công bố kết quả chấm sản phẩm - Giáo viên đặt câu hỏi cho bài báo cáo để làm rõ cơ chế hoạt động của đèn lồng mô hình đa diện , giải thích các hiện tượng xảy ra khi thiết kế, khắc sâu kiến thức mới của chủ đề và các kiến thức liên quan. - Khuyến khích các nhóm nêu câu hỏi cho nhóm khác.
6. Giáo viên tổng kết chung về hoạt động của các nhóm; Hướng dẫn các nhóm cập nhật điểm học tập của nhóm. Giáo viên có thể nêu câu hỏi lấy thông tin phản hồi; + Các em đã học được những kiến thức và kỹ năng nào trong quá trình triển khai dự án này? + Điều gì làm em ấn tượng nhất, nhớ nhất khi triển khai dự án này? Hình ảnh học sinh 12 A3 trình bày sản phẩm của nhóm mình Ví dụ 2: Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo chủ đề “Hệ thức lượng trong tam giác và giải tam giác” theo hìnhthức cuộc thi * Tên cuộc thi: “Đo chiều cao cột cờ ở sân trường” * Mô tả chủ đề - Học sinh tìm hiểu và vận dụng kiến thức các hệ thức lượng trong tam giác, các công thức định lý cosin, sin và công thức diện tích tam giác, các hệ quả. Kiến thức vật lý liên quan - Học sinh thực địa thể hiện thực tế đo đạc thường gặp trong thực tế và đề xuất cách thực hiện - Nội dung bài hệ thức lượng trong tam giác và giải tam giác. Kiến thức về tam giác, công cụ đo lường. I. Mục tiêu
7. 1. Kiến thức - Biết sử dụng công thức định lý cosin và các hệ quả, công thức định lý sin, công thức diện tích tam giác. - Biết một số khó khăn khi đo đạc thực tế và biết tìm cách vận dụng để tìm các yếu tố liên quan - Biết tạo mô hình mô phỏng để sau này biết cách xử lý bài toán thực tế. - Biết sử dụng các dụng cụ đo đạc và vận dụng chế tạo các dụng cụ tương tự. 2. Kĩ năng - Hiểu và vận dụng định lý cosin, trong tính toán,giải bài tập . - Hiểu và vận dụng định lý sin để tính các cạnh,các góc, bán kính đường tròn ngoại tiếp tam giác. - Tính diện tích tam giác, bán kính đường tròn nội tiếp tam giác . - Hiểu bài toán thực tế và biết cách thực hiện nó. - Tìm hiểu khó khăn trong đo đạc và tìm cách tháo gỡ. tạo mô hình thực địa để bàn cách giải quyết 3. Phẩm chất - Nghiêm túc, chủ động, tích cực tham gia các hoạt động học; - Yêu thích sự khám phá, tìm tòi và vận dụng các kiến thức học được vào giải quyết nhiệm vụ được giao; - Có tinh thần trách nhiệm, hòa đồng, giúp đỡ nhau trong nhóm, lớp; - Có ý thức tuân thủ các tiêu chuẩn kĩ thuật và giữ gìn vệ sinh chung khi thực nghiệm. 4. Năng lực - Tìm hiểu khoa học, cụ thể về bài toán hệ thức lượng trong tam giác, tìm được ví dụ thực tế về giải tam giác. - Giải quyết được nhiệm vụ tạo thực địa mô hình đo đạc và nêu ý tưởng đo đạc một cách sáng tạo. - Hợp tác với các thành viên trong nhóm và phân công thực hiện. - Tự nghiên cứu kiến thức, lên kế hoạch thiết kế, chế tạo, thử nghiệm và đánh giá. II. Tiến trình tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo
8. Hoạt động chính Thời gian Hoạt động 1: Giao nhiệm vụ dự án. Các nhóm Tuần 24 chọn đội trưởng, thư ký ghi chép, chuẩn bị dụng cụ đo đạc. Hoạt động 2: Tiến hành trải nghiệm Tuần 25 Hoạt động 3: Báo cáo kết quả họat động trải Tuần 25 nghiệm sáng tạo, đánh giá, tổng kết cuộc thi - Sau khi học sinh tiến hành hoạt động trải nghiệm xong giáo viên tổ chức cho học sinh chuẩn bị kết quả và dán lên bảng cùng lúc. - Yêu cầu học sinh của từng nhóm trình bày, phân tích từng hoạt động và nêu kiến thức Toán học đã vận dụng. - Giáo viên nhận xét và công bố kết quả , nhận xét đánh giá hoạt động của các tổ, rút kinh nghiệm cho hoạt động sau Hình ảnh học sinh 10 A6 thực hành hoạt động trải nghiệm 2.2 . Hình thức 2: Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo bằng hình thức tổ chức trò chơi Ví dụ 1: Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo chủ đề: “Hàm số lũy thừa thừa, hàm số mũ, hàm số logarit” theo hình thức tổ chức trò chơi học tập I. Mục tiêu
9. 1. Về kiến thức: Học sinh nhớ lại và nắm vững được về các kiến thức sau: - Tính chất của luỹ thừa với số mũ thực - Tính chất của hàm số luỹ thừa - Tính chất của hàm số mũ và hàm số Lôgarit - Dạng và cách giải phương trình, bất pt mũ và logarit 2. Về kỹ năng - Giải thành thạo các bài toán về lũy thừa, hàm số lũy thừa - Giải thành thạo các bài toán về logarit, phương tình mũ phương trình loarit, bất phương tình mũ phương trình loarit. 3. Về phẩm chất: Học sinh phát triển phẩm chất nhân ái, trung thực, có cách đánh giá đúng đắn khách quan đến bài làm của các bạn và các nhóm khác. 4. Về năng lực: 4.1. Năng lực chung: Thực hiện bài học này sẽ góp phần củng cố và hệ thống lại một số năng lực sau của học sinh: - Năng lực tự chủ và tự học: Tìm kiếm thông tin, đọc sách giáo khoa, tìm kiếm các bài tập trên mạng internet - Năng lực giao tiếp và hợp tác: Thảo luận nhóm để hoàn thành bài tập - Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: vận dụng kiến thức về hàm số mũ và lũy thừa để giải quyết một số bài toán thực tế. 4.2 Năng lực Toán học - Nắm được cách tìm tập xác định hàm luỹ thừa và hàm Logarit - Vận dụng linh hoạt các công thức luỹ thừa, lôgarit - Giải các phương trình và bpt mũ và logarit một cách thành thạo - Thực hiện thành thạo các bài tập dạng trắc nghiệm II. Tiến trình tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo Giáo viên vào lớp - Ổn định lớp (1 phút) Hoạt động 1: ( dự kiến 4 phút) - Giáo viên nêu mục tiêu kiến thức, các kỹ năng cần đạt của tiết học. - Giáo viên nhắc lại kiến thức bổ trợ cho tiết học.
10. Hoạt động 2: Giáo viên và học sinh tiến hành các chuẩn bị cho hoạt động nhóm kết hợp trò chơi ( dự kiến 5 phút) - Giáo viên chia học sinh thành 4 đội chơi (4 tổ, mỗi tổ cử 5 em tham gia đội chơi). Cử 2 em làm trọng tài. Số còn lại làm khán giả cổ vũ cho các đội chơi. - Yêu cầu học sinh đặt tên nhóm, cử nhóm trưởng, thư ký, báo cáo viên. - Giáo viên thông qua thể lệ trò chơi. Các nhóm sẳn sàng ... Hoạt động 3: Giáo viên tổ chức trò chơi (dự kiến 45 phút) Vòng 1: Khởi động (dự kiến 10 phút) - Có 4 gói câu hỏi, mỗi gói 5 câu, các nhóm tổ chức bốc thăm gói câu hỏi và trả lời. - Thời gian tối đa cho việc hoàn thành các câu trả lời của các nhóm là 7 phút. - Giáo viên trình chiếu và đọc câu hỏi, lần lượt từng nhóm sẽ thảo luận và nêu đáp án. Trọng tài thống kê số đáp án đúng từng nhóm. (Mỗi câu trả lời đúng được 10 điểm, sai các nhóm khác có thể trả lời. Trả lời đúng được 10 điểm, sai trừ 5 điểm, số lần trả lời 1 câu hỏi không vượt quá 3 lần) - Giáo viên giải thích, đưa ra kết quả đúng của các đáp án sai của các nhóm, nêu kết quả điểm vòng 1. Vòng 2: Vượt chướng ngại vật (dự kiến 10 phút) Phần này có 3 câu hỏi, điểm tối đa của mỗi câu hỏi là 10 điểm. Cả 4 đội sẽ tham gia trả lời lần lượt các câu hỏi, mỗi câu hỏi trong vòng 1 phút. Đội nào trả lời đúng và nhanh nhất được 10 điểm, đúng nhanh thứ hai được 8 điểm, đúng nhanh thứ ba được 6 điểm, đúng nhanh thứ tư được 5 điểm. Trả lời sai hoặc hết giờ không được tính điểm Phần dành cho khán giả: (5 phút) Vòng 3: Tăng tốc Vòng này có hai bài tập, cả 4 đội cùng tham gia giải lần lượt các bài tập, thời gian cho mỗi bài là 4 phút. Đội nào làm đúng và nhanh nhất được 10 điểm, đúng nhanh thứ hai được 8 điểm, đúng nhanh thứ ba được 6 điểm, đúng nhanh thứ tư được 5 điểm, làm sai hoặchết giờ không được tính điểm Vòng 4: Về đích (10 phút) - Vòng thi này gồm 7 câu hỏi được sắp xếp theo độ khó tăng dần. - Giáo viên lần lượt chiếu và đọc câu hỏi. Các đội trả lời. Mỗi câu trả lời đúng
11. được 10 điểm và có tối đa ba lần trả lời cho mỗi câu hỏi.Trả lời sai không bị trừ điểm. Đội nào có tín hiệu trả lời trước sẻ được ưu tiên trả lời. Mỗi đội có tối đa một lần trả lời. - Giáo viên có thể yêu cầu các đội giải thích đáp án (nếu cần). Hoạt động 4: Giáo viên tổng kết nhận xét trao thưởng cho các đội chơi (5 phút) Giáo viên tổng kết bài học, dặn dò học sinh chuẩn bị bài cho tiết tiếp theo. 2.3. Hình thức 3: Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo bằng hình thức tham quan, dã ngoại Ví dụ 1: Dạy học chủ đề Xác suất bằng hình thức tham quan, dã ngoại I. Mục tiêu 1. Về kiến thức: Học sinh tiếp cận và từng bước hình thành được kiến thức về phép thử, biến cố, xác suất của biến cố. 2. Về kỹ năng. - Vận dụng được kiến thức đã học vào việc gải bài toán về xác suất. 3. Về phẩm chất: Học sinh phát triển phẩm chất nhân ái, trung thực, có cách đánh giá đúng đắn khách quan đến bài làm của các bạn và các nhóm khác. 4. Về năng lực: