Báo cáo Biện pháp Giúp học sinh học nhanh, nhớ lâu môn Lịch sử Lớp 5

Nội dung tài liệu: Báo cáo Biện pháp Giúp học sinh học nhanh, nhớ lâu môn Lịch sử Lớp 5

1. 3 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nêu trên, tôi đã xác định cho mình những nhiệm vụ nghiên cứu sau đây: - Nghiên cứu cơ sở lí luận của biện pháp. - Tìm hiểu thực trạng việc ghi nhớ các sự kiện nhân vật lịch sử của học sinh. - Đề xuất các biện pháp nhằm giúp học sinh học nhanh, nhớ lâu môn Lịch sử lớp 5. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu - Giúp học sinh học nhanh, nhớ lâu môn Lịch sử lớp 5. - Phạm vi nghiên cứu: Học sinh lớp 5A (Năm học 2022-2023). 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp điều tra, tổng hợp. - Phương pháp thống kê, phân loại đối tượng học sinh. - Phương pháp thực hành. - Phương pháp vấn đáp, hội thoại. - Phương pháp trực quan. - Phương pháp quan sát. - Phương pháp thực nghiệm. II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 1. Cơ sở lí luận Xuất phát từ chức năng, nhiệm vụ, đặc trưng của bộ môn Lịch sử và yêu cầu đổi mới giáo dục, cũng như thực tiễn dạy học môn lịch sử có nhiều đổi mới về nội dung và phương pháp. Nguyên nhân làm cho học sinh nhàm chán, vì yêu cầu của giáo viên bắt các em nhớ quá nhiều sự kiện, nhân vật lịch sử một cách máy móc, khô khan. Những con số lằng nhằng với hàng loạt sự kiện nhân vật lịch sử kiến cho bất kì học sinh nào cũng sợ học lịch sử. Việc học sinh chưa tích cực học môn lịch sử không phải do bản thân bộ môn lịch sử gây ra mà chính là do quan niệm một số phụ huynh và học sinh
2. 4 cho rằng môn lịch sử là môn phụ nên chưa dành thời gian nhiều để học. Bên cạnh đó giáo viên chưa đầu tư đổi mới phương pháp sao cho đáp ứng yêu cầu người học. Mặc dù đa số giáo viên cố gắng đổi mới phương pháp dạy học, song khi lên lớp giáo viên còn giảng lại nội dung trùng lặp trong sách giáo khoa, chưa sử dụng phương pháp phù hợp với đặt trưng của bộ môn, như chưa khai thác triệt để phương tiện dạy học: bản đồ, tranh ảnh, tư liệu lịch sử, phim ảnh Nhiều bài giáo viên ôm đồm kiến thức kiến học sinh ghi quá nhiều sự kiện làm học sinh phải nhớ khối lượng lớn kiến thức kiến các em không nhớ hết dẫn đến chán học lịch sử. Trong dạy học lịch sử, đồ dùng trực quan là chỗ dựa để hiểu sâu về bản chất của các sự kiện lịch sử, là phương tiện rất có hiệu lực để hình thành các khái niệm lịch sử, giúp học sinh nắm vững các quy luật phát triển của xã hội. Tư liệu lịch sử có vai trò rất quan trọng trong việc giúp học sinh nhớ kĩ, hiểu sâu kiến thức lịch sử. Những hình ảnh các em thu nhận được bằng trực quan, cùng với việc giáo viên tạo biểu tượng giúp các em hình thành khái niệm lịch sử. Hình ảnh phát huy khả năng quan sát, trí tưởng tượng, tư duy và ngôn ngữ của học sinh. Mỗi khi quan sát học sinh thích phán đoán, nhận xét, hình dung xem quá khứ lịch sử được phản ánh, minh họa như thế nào? Từ đó các em mới có suy nghĩ và tìm cách diễn đạt bằng lời nói chính xác, có hình ảnh rõ ràng, cụ thể về bức tranh xã hội đã qua. Với những lí do nêu trên, tư liệu lịch sử góp phần to lớn nâng cao chất lượng dạy học lịch sử, gây hứng thú học tập cho học sinh, giúp học sinh nhớ kĩ, hiểu sâu những hình ảnh, những sự kiện, kiến thức lịch sử. Nó là chiếc “cầu nối” giữa hiện thực với quá khứ, khách quan với đời sống hiện tại. 2.Cơ sở thực tiễn Chương trình Lịch sử lớp 5 được đưa vào giảng dạy nhiều năm, nhưng nhiều giáo viên vẫn không tránh khỏi lúng túng trong việc sử dụng và khai thác sách giáo khoa. Trong những tiết dạy người giáo viên vẫn chưa tổ chức được
3. 5 cho học sinh sưu tầm tư liệu và chuẩn bị bài chu đáo, chưa tạo ra được sự hứng thú cho học sinh. Nhiều giờ lịch sử diễn ra nặng nề, hiệu quả thấp. 2.1. Thuận lợi Trường đã đạt chuẩn Quốc gia mức độ 2 nên thuận lợi vì điều kiện cơ sở vật chất đầy đủ phục vụ cho việc giảng dạy. Dưới sự chỉ đạo sát sao của ban giám hiệu nhà trường trong những năm đa số các giáo viên của nhà trường đã đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, tạo hứng thú học tập cho học sinh. Cơ bản các đồng chí giáo viên đã sáng tạo ra nhiều đồ dùng dạy học phù hợp với nội dung các tiết dạy. Sử dụng vận hành các trang thiết bị dạy học hiện đại phục vụ tốt cho quá trình ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy... Học sinh của nhà trường chăm ngoan, không ngừng cố gắng vươn lên trong học tập, thích khám phá, năng động. 2.2. Khó khăn Dạy học lịch sử hiện nay các thầy cô cũng đã có cố gắng đổi mới về phương pháp, nhưng đa số vẫn theo hướng tiếp cận nội dung, nặng về kiến thức, nên chưa hấp dẫn. Năm học 2022- 2023 tôi được nhà trường phân công chủ nhiệm lớp 5A. Tôi nhận thấy trong lớp tôi còn một số em chưa thích học môn Lịch sử, các em chưa hào hứng khi đến giờ học lịch sử như khi bước vào học môn Toán hay môn Tiếng Việt. Học sinh ghi nhớ kiến thức chưa bền vững, các em chỉ ôn tập và ghi nhớ kiến thức trước khi kiểm tra nên rất dễ quên. Khảo sát giữa học kì 1 đối với môn lịch sử: Tổng số HS ghi nhớ tốt các sự kiện, HS hay quên các sự kiện, HS nhân vật lịch sử đã học nhân vật lịch sử 36 12 24 Tỉ lệ (%) 33,33 66,67
4. 6 2.3. Các nguyên nhân Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng nêu trên nhưng chủ yếu là do các nguyên nhân sau: - Lứa tuổi của các em còn nhỏ, nhiều em ham chơi hơn ham học, thậm chí còn có những em sợ học. Kiến thức lịch sử khá dài và khô khan nên các em khó tiếp thu và ghi nhớ một cách hiệu quả. -Hệ thống bản đồ, lược đồ và tranh ảnh lịch sử không đủ cho các bài dạy. Bên cạnh đó kênh chữ và các kí hiệu quá nhỏ khó có thể sử dụng được. Các tranh ảnh ở sách giáo khoa màu sắc còn đơn điệu chưa thu hút học sinh - Giáo viên mới chỉ quan tâm nhiều đến đổi mới phương pháp dạy học ở những môn chính như Toán, Tiếng Việt mà chưa đầu tư nghiên cứu đổi mới phương pháp dạy học hay ứng dụng các công nghệ AI để hỗ trợ việc giảng dạy tạo hứng thú học tập cho học sinh khi học môm Lịch sử. Xuất phát từ thực tế trên và qua kinh nghiệm nhiều năm giảng dạy bản thân tôi đã tìm được biện pháp “Giúp học sinh học nhanh, nhớ lâu môn Lịch sử lớp 5” ở trường Tiểu học nhằm gây hứng thú học tập giúp các em yêu thích học tập môn lịch sử hơn. 3. Các biện pháp 3.1. Ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ AI hướng dẫn học sinh khai thác nội dung bài học Phương pháp dạy học chủ yếu ở Tiểu học là phương pháp trực quan. Đồ dùng trực quan trong phân môn lịch sử là tranh ảnh chụp, tranh tư liệu, Vì thế việc tận dụng tranh, ảnh trong sách giáo khoa là rất cần thiết để giúp giáo viên khai thác bài và học sinh nắm kiến thức bài học từ kênh hình. Ví dụ: - Khi khai thác kiến thức từ bức ảnh chụp (hình 3- SGK trang 11- Nông dân Việt Nam trong thời Pháp thuộc). Học sinh có thể hình dung được cuộc sống khổ cực, kiệt quệ của người dân Việt Nam cuối thế kỷ XIX- đầu thế kỷ XX (khơi dậy lòng căm thù giặc xâm lược )
5. 7 (Người dân kéo cày thay trâu) (Kéo xe bằng sức người) Với những bài học mang tính chất sự kiện lịch sử tôi thường sưu tầm những video phóng sự, phim tư liệu để bài học thêm phong phú hơn. Tích cực ứng dụng phần mềm Powper point để học sinh trình bày diễn biến các sự kiện. Như vậy các em dễ hình dung và ghi nhớ kiến thức nhanh hơn. Sử dụng công nghệ AI để mở rộng kiến thức về các sự kiện, nhân vật lịch sử. Thời đại công nghệ 4.0 yêu cầu cả về giáo viên và học sinh cập nhật các công nghệ hiện đại. Việc học sinh đọc hết một cuốn sách về một sự kiện hay nhân vật lịch sử nào đó khiến các em rất nhàm chán, mất kiên nhẫn. Thế nhưng các em chỉ cần đọc từ khóa hoặc tìm kiếm một thông tin trên phần mềm công nghệ AI qua hay là học sinh có thể biết được hết những thông tin được lược gọn những nội dung chính. Vừa ngắn gọn xúc tích, dễ hiểu và học sinh vừa được trải nghiệm ứng dụng công nghệ nên học sinh rất hứng thú. Học sinh còn có thể trải nghiệm tự làm video giới thiệu về các nhân vật lịch sử vật lịch sử trên ứng dụng AI qua - Ngoài ra thì tôi còn giới thiệu ứng dụng công nghệ AI này tới cả nhóm phụ huynh, kết hợp với các phụ huynh để hướng dẫn các em sử dụng ứng dụng AI này để tìm hiểu thêm các thông tin về bài học lịch sử hay thậm chí cả về các môn học khác. Kết quả thu được rất tích cực.
6. 8 (Hình ảnh học sinh sử dụng công nghệ AI để giới thiệu thêm với cả lớp về Chiến thắng Biên giới Thu – Đông 1950) 3.2. Thiết kế trò chơi học tập tạo hứng thú cho học sinh trong giờ học Nếu như trong một giờ học Giáo viên chỉ chú trọng đến việc giảng giải, thuyết trình sẽ làm cho học sinh trở nên nhàm chán. Để tạo cho các em có thói quen lắng nghe nhưng phải lắng nghe một cách tích cực và chủ động mới là điều quan trọng. Vì thế để tiết dạy lịch sử đem lại niềm hứng thú, say mê cho học sinh chúng ta cần phối hợp một cách hài hòa các phương pháp dạy học nhằm phát triển năng lực tự học, tự giải quyết vấn đề của học sinh, khơi gợi sự tò mò của các em. Tổ chức các trò chơi học tập trong các tiết học là biện pháp giúp học sinh “dễ nhớ, lâu quên” kiến thức. Tôi thường tổ chức cho các em tham gia một số trò chơi như: * Trò chơi: “Ô chữ kì diệu” Ví dụ: Khi dạy bài Ôn tập: Hơn tám mươi năm chống thực dân Pháp xâm lược và đô hộ (1858-1945) Giáo viên tổ chức cho Học sinh chơi trò chơi ô chữ kì diệu để củng cố kiến thức. Cách chơi: Học sinh tìm ra các từ hàng ngang theo các gợi ý:
7. 9 T R Ư Ơ N G Đ I N H Đ Ô N G D U N G U Y Ê N A I Q U Ô C N G H Ê A N C Â N V Ư Ơ G T H A N G T A M A N G I A N G H A N Ô I N A M Đ A N B A Đ I N H C Ô N G N H Â N H Ô N G C Ô N G N Ô L Ê T Ô N T H Â T H U Y Ê T P H A N B Ô I C H Â U Sau khi học sinh giải được các từ ở ô chữ hàng ngang các em sẽ tìm được từ khóa hàng dọc: TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP Giáo viên chốt lại nội dung ôn tập: Ngày 2-9-1945 Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, chấm dứt hơn tám mươi năm chống thực dân Pháp xâm lược và đô hộ (1858-1945). Với trò chơi này Giáo viên có thể sử dụng ở chương “Bảo vệ chính quyền non trẻ - Trường kỳ kháng chiến chống Pháp (1945-1954)” hay nội dung Ôn tập cuối năm. * Trò chơi: “Mật mã lịch sử” Trong các tiết học, nếu không sử dụng trò chơi ô chữ kỳ diệu như trên thì Giáo viên có thể sử dụng trò chơi khám phá “mật mã lịch sử”. Trò chơi này cũng giúp cho học sinh ôn tập kiến thức đã học đồng thời rèn luyện cho học sinh năng lực tư duy, phán đoán, biết kết nỗi chuỗi kiến thức trong hệ thống câu hỏi để đoán được “mật mã lịch sử”. “Mật mã” này có thể là nhân vật lịch sử, có thể là sự kiện lịch sử hoặc một giai đoạn lịch sử nào đó.
8. 10 Cách chơi: Lớp chia ra thành các đội, lần lượt các đội sẽ lựa chọn các mảnh ghép. Trả lời hết các mảnh ghép các đội sẽ thảo luận và tìm ra “mật mã lịch sử”. 1 6 2 7 5 3 4 Ở các tiết học khác tôi thiết kế thêm một số trò chơi như: Rung chuông vàng; Ai nhanh ai đúng; Ngoài việc áp dụng trong tiết học Lịch sử để củng cố khả năng ghi nhớ của học sinh, tôi tham mưu với đồng chí Tổng phụ trách Đội tổ chức cho các em tham gia một số sân chơi trả lời các câu hỏi về nhân vật, sự kiện lịch sử trong các buổi trải nghiệm cấp trường và trong các buổi sinh hoạt dưới cờ theo chủ điểm. (Hình ảnh học sinh giao lưu các câu hỏi về lịch sử trong giờ SHDC)
9. 11 3.3. Sử dụng sơ đồ tư duy để hướng dẫn học sinh ghi nhớ kiến thức Học sinh thường có thói quen đọc sách, xem bài học vào giờ truy bài nên tôi thường hướng dẫn các em cách đọc bài. Khi đọc các em nên đọc lần lượt theo các bước: -Đọc tên bài (để Học sinh biết mình sẽ học bài gì?) -Đọc câu hỏi cuối bài (Học sinh nắm được những mục tiêu của bài học) -Đọc đề mục lớn -Đọc nội dung của bài -Vẽ sơ đồ một cách đơn giản nhất về nội dung bài học mà các em đọc được. Khi học sinh cảm thấy cách học này hiệu quả các em sẽ sẵn sàng thực hiện việc đọc bài và chuẩn bị bài ở nhà ngay cả khi Giáo viên không yêu cầu. Với những bài học đơn giản các em có thể thực hiện ngay tại lớp. Và đây là một số hình ảnh các em học sinh tham hoạt hoạt động trên lớp của tôi được ghi lại khi được cô giáo hướng dẫn học và vẽ theo Sơ đồ tư duy. Các em đã vận dụng rất tốt các kỹ năng vốn có và được làm thường xuyên nên đã rất tích cực, chủ động, sáng tạo trong mọi hoạt động tìm hiểu nội dung bài. (Học sinh tích cực chia sẻ và hoạt động nhóm) Hình ảnh sản phẩm của học sinh thực hiện theo nhóm tại lớp được hoàn thành trong các bài học Lịch sử:
10. 12 3.4. Sử dụng tài liệu tham khảo, truyện tranh và các video về lịch sử Khuyến khích, động viên các em đọc, xem các tài liệu tham khảo, truyện tranh và các video về lịch sử trong các giờ ngoại khóa, sinh hoạt lớp hoặc giờ giải lao. Với biện pháp này các em sẽ ngày càng củng cố được sâu hơn về các sự kiện qua các kênh hình, kênh chữ. Nhằm kích thích sự ham tìm hiểu và tò mò của các em. (Học sinh đọc sách, truyện lịch sử trong giờ ra chơi)
11. 13 3.5. Lồng ghép giáo dục lịch sử vào các môm học khác Khi dạy học các môn học khác mà có nhắc đến sự kiện hay nhân vật lịch sử nào tôi cũng nhấn mạnh hơn để các em được mở rộng và hiểu rõ hơn về sự kiện hay nhân vật lịch sử đó để các em thấy rằng môn Lịch sử có sự liên kết với các môn học khác. Ví dụ: Khi dạy bài “Người công dân số Một - SGK Tiếng Việt - Trang 4 - Tập 2 - Lớp 5 nói về Nguyễn Tất Thành ra đi tìm đường cứu nước” hay bài kể chuyện “Vì muôn dân” – SGK Tiếng Việt trang 73 nói về nhân vật Trần Quốc Tuấn và sự kiện đánh đuổi giặc Nguyên. 3.6. Tham quan ngoại khóa các di tích lịch sử tại địa phương Qua quá trình cho các em đi thăm quan trải nghiệm các di tích lịch sử tại đại phương mình, đã giúp cho Học sinh thích thú tìm hiểu và khám phá về Lịch sử địa phương nhiều hơn. Các em bày tỏ tấm lòng của mình với những người đã có công với quê hương, tổ quốc. (Một số hình ảnh của học sinh chăm sóc chùa Như Nguyện – phường Mỹ Độ)